Vakkas Demir

SGK Başmüfettişi

      YURT DIŞI BORÇLANMASIYLA EMEKLİLİKTE MAHKEME KARARIYLA EYT’Lİ OLUNABİLİYOR

I-    GİRİŞ

3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna göre yapılan borçlanmalarda ve emeklilikte uygulamada önemli önemli sorun bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; yurt dışı borçlanma ile kazanılan sürelerin mal edileceği dönemin tespitidir. İkincisi ise; yurt dışı borçlanması ile kazanılan sigortalılık sürelerinde sigortalılık başlangıç tarihinin tespitidir.

Üstte belirttiğimiz bu iki durumla ilgili SGK ile faydalanıcılar arasında çoğu zaman sorun olmuştur. Bazı zamanlarda yaşanan sorunlar yasal düzenlemelerle çözülmüş, bazı durumlarda ise, mahkeme kararlarıyla giderilmeye çalışılmıştır.

Bu makale çalışmamızda, yurt dışı borçlanması yaparak bu borçlanma süreleri Bağ-Kur (4/b) kapsamında değerlendirilen/sayılan kişilerin, yurt dışındaki sigorta başlangıçlarını Türkiye’de sigorta başlangıcı kabul etmeyen SGK’nın bu uygulamasının, dava yoluna gidildiğinde, yurt dışındaki sigorta başlangıcının Türkiye’de de sigorta başlangıcı kabul edilip EYT’li olunabileceği hususlarında örnek yargı kararı verip açıklamaya çalışacağız.

II-            KONUYLA İLGİLİ SGK’NIN YASAL MEVZUATI:

3201 sayılı yurt dışı borçlanma kanununun 2. ve 3. Fıkraları gereği, Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti olanların sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilmektedir. Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi ise, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek belirlenmektedir.

5510 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin yedinci fıkrasına göre, 2008 Ekim ayı başından sonra Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında (eski adıyla Emekli Sandığı sigortalılığı) sigortalı olarak çalışmaya başlayanların bu tarihten önceki süreleri borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı geriye götürülmemektedir.  

3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerdeki sürelerini borçlananların, bu ülkelerde ilk defa çalışmaya başladıkları tarihin, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacağı hükmü yer almakta ise de, 11.09.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun ile bu fıkraya eklenen cümle gereği, uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmektedir. 

Buna göre, Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çekya, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, İtalya, Kanada, Kebek, KKTC, Kore Cumhuriyeti, Lüksemburg, Makedonya, Slovakya ve Tunus’taki ilk çalışma başlangıçları Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

III-          KONUYLA İLGİLİ SGK UYGULAMASI VE YAŞANAN SORUN:

SGK’nın 2018/38 sayılı genelgesinin 6. bölümünde; “…Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, 28 inci maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları ile 32 nci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükümleri ile 506 ve 2925 sayılı kanunlara göre aylık bağlanabilmesi için sigortalılık süresi şartı bulunduğundan sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalışılmaya başlanılan tarihin, Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak esas alınması sadece bu kapsamdakiler için uygulanacaktır. 1479, 5434 ve mülga 2926 sayılı kanunlarda sigortalılık süresi şartı öngörülmediğinden bu kanunlar kapsamında olanlar hakkında bu düzenleme uygulanmayacaktır. … Ev kadınlığı süreleri akit ülke mevzuatına göre sigortalılık süresi olarak kabul edilmediğinden bu süreleri borçlananların sözleşmeli ülkelerdeki ikamet başlangıç tarihleri Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmeyecektir. Ev kadınlığı sürelerini borçlananların sigortalılık başlangıcı 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları gereğince tespit edilecektir.” hükümleri yer almaktadır.

SGK’nın üstte yer alan genelgesindeki ifadelere göre, yurt dışı borçlanması yapıp ta bu borçlanma süreleri 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında değerlendirilen kişiler için yurt dışı çalışma başlangıçları Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemektedir.

Peki SGK’nın bu uygulaması Bağ-Kur’lu vatandaşların hangi durumda aleyhine olmaktadır? Şöyle ki; 03.03.2023 tarihli ve 7438 sayılı EYT kanuna göre, Bağ-Kur’luların EYT kapsamında yaşa bakılmadan emekli olabilmeleri için, kadınlarda 7200 prim günü, erkeklerde 9000 prim gün sayısı şartını taşımaları gerekmektedir. Buna göre, örneğin 2024 yılında 7200 gün (20 yıl) üzerinden 4/b şartlarında borçlanma yapıp ta Türkiye’de sosyal güvencesi bulunmayan bir kadın sigortalının 7200 gün geriye gidilerek Türkiye’de sigorta başlangıcı tespit edilecek, bu tarih ise, 2004 yılına denk gelecektir. Bu durumda bu kadın sigortalı EYT kapsamına girmeyecek ve emekli olmak için emeklilik yaşı olan 58 yaşını bekleyecektir. Ancak, SGK, 4/a sigortalılarında olduğu gibi, 4/b sigortalılarında da akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul etse, bu kadın sigortalının yaşadığı akit ülkede 08.09.1999’dan önce çalışma başlangıcı varsa EYT’li olacak ve yaşa bakılmadan emekli olabilecektir.

SGK’nın yurt dışı borçlanması yaparak yurt dışı süreleri 4/b şartlarında sayılan kişilerden akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı sayılmayan kişilere yönelik bu uygulaması mağduriyetler oluşturmakta ve hak kaybına uğrayan kişiler dava yoluna gitmektedirler.

IV-          KONUYLA İLGİLİ ÖRNEK VE EMSAL YARGITAY KARARLARI:

Üstte yaptığımız açıklamalardan anlaşılacağı üzere, yurt dışı borçlanması yapıp ta borçlandığı süreler SGK tarafından 4/b kapsamında kabul edilen kişilerin akit ülkedeki sigorta başlangıçları SGK tarafından Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemektedir. SGK’nın yasal olmayan bu uygulamasına dava açan kişiler, akit ülkedeki sigorta başlangıçlarını Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak saydırarak, EYT’li olma hakkı elde etmektedirler. Örnek yargı kararı aşağıda verilmiştir.

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 2022/1401 E. 2022/6932 K. ve 11.05.2022 tarihli ilamında özetle; “… Davacı vekili özetle, davacının Almanya ülkesinde 01.09.2000 tarihinden itibaren çalışması olduğunu, yurt dışı borçlanmasının bu tarihten geriye gidilmek ve 18 yaşın doldurulduğu tarih dikkate alınarak 09.10.1990 tarihine göre 14.02.2018 tarihli tahsis talebinin değerlendirilmesi gerekirken aksine kurum işleminin yerinde olmadığını belirterek terditli taleplerinin kabul edilmesini talep etmiştir. … Dosyadaki bilgi ve belgelerden; 01.04.1971 doğumlu olan davacının Kuruma verdiği ilk borçlanma talep dilekçesiyle ev kadınlığı sürelerinden başlangıçtan itibaren emekliliğe yetecek kadar süreyi borçlanma talebinde bulunduğu, davalı Kurumun 09.10.1990-14.11.2008 arası 5450 gün karşılığı 65.923,00 TL tahakkuk çıkarttığı, davacının ikinci borçlanma talebiyle birlikte 10.01.2009-25.10.2009 arası 220 gün karşılığı 4763,00 TL borç çıkartıldığı, davacının süresi içerisinde iki borçlanma için çıkartılan tahakkuk miktarlarını kurum hesabına yatırdığı, 08.10.2019 tarihli tahsis talep dilekçesiyle 01.11.2019 tarihinden itibaren emekli aylığı bağlanması için talepte bulunduğu, davalı Kurum tarafından 08.11.2019 tarihli cevabi yazı ile 01.01.2019 itibariyle 48 yaş 5679 gün 22 yıl hizmet süresinin bulunduğu, ilk işe giriş tarihinin 03.03.1997 olarak belirlenmiş olduğu, emekli olabilmesi için 53 yaş 5900 gün 20 yıl hizmet süresi şartından yaş ve prim gün sayısı şartını yerine getirmediğinden tahsis talebinin reddine karar verildiği, Kurumun ret kararı üzerine eldeki davanın açıldığı, anlaşılmaktadır. …. Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde, Türkiye’de yaşlılık aylığı bağlanması için esas alınacak sigortalılık başlangıç tarihi, davacının Almanya sigortasına giriş tarihi olan 01.09.2000 tarihi olup yaşlılık aylığı bağlanma koşullarının bu tarihe göre belirlenmesi gerekirken, ev kadınlığı borçlanması kadar geriye götürülerek ev kadınlığı borçlanmasındaki bir tarihin sigorta başlangıç tarihi olarak tespiti ve giderek yaşlılık aylığı tahsis koşullarının bu tarihe göre belirlenmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.” denilmektedir.

Üstte yer verdiğimiz örnek ve emsal Yargıtay kararından anlaşılacağı üzere, yapmış oldukları yurt dışı borçlanma günleri 4/b’ye sayılan kişilerin emeklilik şartları belirlenirken, aynen 4/a sigortalılarında olduğu gibi, akit ülkedeki sigorta başlangıç tarihleri esas alınarak belirlenmeli ve akit ülke sigorta başlangıçları Türkiye’de de sigorta başlangıcı kabul edilmelidir.

V-            SONUÇ VE DEĞERLENDİRME:

SGK, 2028/38 sayılı genelge gereği, yurt dışı borçlanması yapıp ta borçlanma süreleri 4/b kapsamında sayılan kişilerin Türkiye’deki sigorta başlangıçlarını belirlerken akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul etmemektedir.

SGK’nın bu uygulaması, yurt dışı borçlanma süreleri 4/b kapsamında sayılan kişileri, 03.03.2023 tarihli ve 7438 sayılı EYT kanun kapsamındaki EYT’li olma hakkından mahrum bırakmaktadır.

Bu konuda mağduriyet yaşayan kişiler konu yargıya taşıdıklarında, uluslararası sözleşmelerde akit ülkedeki çalışma başlangıcının Türkiye’de sigortalı sayılacağına yönelik bir hüküm varsa, mahkemeler bunu esas almakta, akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul etmekte, emeklilik şartlarının buna göre belirlenmesi ve EYT’li olunması yönünde vatandaş lehinde kararlar vermektedir.