15 YAŞINI DOLDURMAMIŞ ÇOÇUKLAR ÇALIŞTIRILAMAZ.

            I- GİRİŞ

           Gerek Anayasa’mızın ve gerekse 4857 sayılı İş Kanunu’nun çalışma şartları ve çalıştırma yaşı ile ilgili kesin hükümleri gereği kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Bu yasaklara aykırı davrananlar için İş Kanununda muhtelif oranlarda cezai müeyyideler ve  idari para cezaları öngörülmüştür. 

               II- ÇALIŞTIRMA YAŞI VE ÇOCUKLYARIN ÇALIŞTIRMA YASAĞI:

           Konuya ilgisi olanların bildiği gibi, Ülkemizin de imzalamış olduğu ve uyulması zorunlu olan Uluslararası Çalışma Örgütünün (İLO) sözleşmesine ve Anayasa’mıza göre hiç kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Bu hükmün uygulanmasının sağlanması ve gerekli yasal düzenlemelerin yapılması,  devletin görevi olduğu Anayasa’mızda yer almıştır.  

            Buna  paralel olarak düzenlenmiş olun 4857 sayılı İş Kanunu’nun 71. maddesine göre,” Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.

         Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez.

         18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler, 14 yaşını bitirmiş ve ilk öğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşulları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından altı ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.” Denmektedir.

            III- ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞMA ESASLARI:

          Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.

  İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin etmek zorundadır.

          Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada 35 saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilir.

Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.

   IV- ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN EĞİTİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ      

    İşveren, çocuk ve genç işçilere, çalıştırmaya başlamadan önce işyerindeki riskler, işe uyum ve kanuni hakları ile işin niteliğine göre gerekli iş başı eğitimlerini vermek zorundadır.

    İşveren, çocuk ve genç işçinin işe başlamasından önce veya çalışma esnasında, çalışma koşullarında değişiklik olması gerektiği hallerde, bu değişikliği yapabilmesi için aşağıdaki hususları göz önünde bulundurmalıdır;

        a) İşyeri ve işin yapıldığı yerin uygunluğu ve tanzimi,

         b) Kullanılan iş ekipmanlarının şekli, sırası ve bunların kullanılış biçimleri,

       c) İş organizasyonları,

       d) Çocuk ve genç işçilere verilen eğitimin ve talimatların düzeyi.

       Değerlendirmeye göre çocuk ve genç işçilerin fiziki veya zihinsel gelişmeleri ile güvenlikleri yönünden risk tespit edilirse, en kısa sürede gerekli tıbbi kontrollerin yapılması gerekmektedir.

         V- ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ HAFİF İŞLER:

      Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 06.04.2004 tarihinden itibaren yürürlüğü giren Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre çocukların çalıştırılabilecek hafif işler şunlardır:

1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,

2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,

3. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,

4. Büro hizmetlerine yardımcı işler,

5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),

6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,

7. Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,

8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç),

9. Spor tesislerinde yardımcı işler,

10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

      VI- SONUÇ:

      Yukarıda açıklandığı gibi, 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaklanmıştır. Ancak, 4857 sayılı İş Kanununun 71. maddesi gereğince, istisna olarak 18 yaşını doldurmamış çocuklar bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışabilecekleri ve buna ilişkin olan yönetmelikle belirlenmiş hafif işlerde çalıştırılabilecektir.

         Küçük çocukların, bedensel ve  zihinsel gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel  olacak ağır işlerde çalıştırılmaması gerekmektedir. Buna aykırı davranan işveren veya işveren vekiline  4857 sayılı İş Kanunu’nun 104. maddesine göre her işçi için 1.012,00 Tl. Para cezasının  uygulandığı bilinmelidir. 06.04.2009 

    Ahmet Ağar

              Sosyal Güvenlik Müşaviri

Büklüm Sok. No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369-4199374   Fax : 0312- 4199371

 E-Mail: agarahmet@turmob.org.tr