5510 SAYILI KANUNUNUN GETİRDİKLERİ

Bilindiği gibi, Sosyal Güvenlik Reformu olarak da adlandırılan ve tamamı 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı Kanunları yürürlükten kaldırılmış ve bu üç kanuna tabi olanları tek çatı altında toplayarak, yıllardan beri yapılan uygulamalarda çok önemli değişiklikler yapılmıştır.

5510 sayılı Kanununa göre 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren uygulamaya girecek belli başlı değişiklikler ile yeniliklerden, işverenler ile çalışanlar tarafından bilinmesi ve yapılması gerekenler, ana başlıklar halinde özet olarak aşağıda belirtilmiştir.                                                                                                       

          Buna göre;

          Öncelikle, yanlış anlamalara meydan vermemek için bir hususu belirtmekte yarar var:

          Üç sosyal güvenlik kurumuna tabi çalışanları tek çatı altında birleştiren 5510 sayılı Kanunda; eski SSK'lıların adı 4/a, Bağ-Kur'lular 4/b ve memurlar da 4/c olarak geçmektedir. Bu yazımızda da (4/a, 4/b ve 4/c) şeklinde belirtilecek ifadeler, bu şekilde anlaşılmalıdır.

        1- Sigortalı işe giriş bildirgesi.

          Kanunun 4/ (a)  ve (b) bentlerine tabi olanlar için  Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği  Ek-4’te bulunan sigortalı işe giriş bildirgesinin, Kuruma Internet ortamında verilmesiyle yerine getirilecektir. Sigortalı işe giriş bildirgesi dışında, başka biçimlerde yapılan bildirimler geçerli sayılmayacaktır.  

        2- Sigortalı tescili ve sosyal güvenlik sicil numarası

            Sigortalılara ait olmak üzere Kuruma verilen ilk veya tekrar sigortalı işe giriş bildirgeleri, bilgisayar ortamında T. C. kimlik numaraları kaydedilerek verilecektir. T. C. kimlik numarası, aynı zamanda sigortalıların sosyal güvenlik sicil numarasını oluşturacaktır. T. C. kimlik numarası; sigortalıların tescil, hizmet ve her türlü bilgisayar kayıtları ile diğer sosyal sigorta işlemlerinde sosyal güvenlik sicil numarası olarak kullanılacaktır.

        3- Sigortalılığın sona ermesi ve bildirim yükümlülüğü.

           5510 sayılı Kanunun 4/a maddesinde sigortalı olarak sayılanların (Eski SSK’lılar) hizmet akdinin sona erdiği tarihte sigortalılıkları sona erecektir. İşten ayrılış tarihi, işverenler tarafından, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği (SSİY) Ek-5’te bulunan  sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile 10 gün içinde internet ortamında Kuruma bildirilecektir.

        4- İşyeri bildirgesi.                 

          a- 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında sigortalı çalıştıran, böyle bir işyerini devir alan veya bu nitelikte işyeri kendisine intikal eden işveren, en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, SSİY’nin  Ek-6 ve Ek-6-A’da bulunan işyeri bildirgesini düzenleyerek internet ortamında Kuruma göndermek zorundadır. İşyeri bildirgesi ile birlikte Kuruma verilmesi gereken belgeler ise bir ay içinde  elden verilecek yada posta yoluyla gönderilecektir.

          b- İşverenden iş alan alt işverenler, sigortalı çalıştırmaya başlamadan önce işyeri bildirgesi ekinde bulunan belgeleri Kuruma  elden veya posta yoluyla göndermek zorundadır. Alt işverenlerin işyeri bildirgesi verme yükümlülüğü ise bulunmamaktadır. İnşaat, tarım ve balıkçılık işyerlerinde ise işe giriş bildirgeleri sigortalı çalıştırılmaya başlandığı gün verilebilecektir.

          c- İhale yoluyla yapılan işlerin konsorsiyum şeklinde üstlenilmesi hâlinde, konsorsiyumu oluşturan üstlenicilerin her birine müstakilen istihkak ödenmesi ve bu üstleniciler tarafından idareye ayrı ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla üstlenicilerin her birine, verecekleri işyeri bildirgelerine istinaden Kurumca ayrı ayrı sicil numarası verilebilir.

          d- Tek ihale ile birden çok işin yapılması hâlinde istihkaklarının bir ödenmesi ve teminatlarının tek olması şartıyla, işe ilk başlanılan yeri çevresine alan ünitece tek sicil numarası verilebilir. Aynı anda birden fazla ünitede işe başlanılması hâlinde, hangi ünitede tek sicil numarası alınacağını işveren belirler. İlgisi bulunan ünitelere yazılı olarak bilgi verir.

          e- Aynı işveren tarafından yaptırılan ve birden fazla yapı ruhsatı bulunan özel bina inşaatı işyerlerinde, parsellerinin bitişik ya da yakın olması ve sigortalıların birbirine karışması şartıyla inşaatların tek sicil numarasında yürütülmesine ünitece izin verilebilir.

        5- İşyerinin nakli, devri, intikali.

          a- Sigortalı çalıştırılan bir işyerinin; faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi hâlinde nakleden işverence, başka bir işverene devredilmesi hâlinde ise devralan işverence; nakil veya devir tarihini takip eden on gün içinde, Kurum ünitesine işyeri bildirgesi verilir.

          b- İşyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi hâlinde işyeri bildirgesi verilmeyecek, ancak, nakil tarihini takip eden 10 gün içinde durum, işverence eski ve yeni üniteye bir yazı ile bildirilecektir. Yeni ünite, nakil bilgilerine dayanarak yeni bir işyeri sicil numarası verecektir.

        6- İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi.

          a) Kanunun 4/a  bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhâl, Kuruma en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan (Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerin götürdükleri Türk işçiler) sigortalının iş kazası geçirmesi hâlinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhâl, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde,

          b) (b) bendi kapsamında olan sigortalıların (Eski Bağ-Kur’lular) iş kazası geçirmeleri hâlinde, bir ayı geçmemek şartıyla kendisi tarafından geçirdiği iş kazasına ilişkin rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde,

SSİY’nin Ek-7 deki İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile Internet ortamında Kuruma bildirecek veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye göndereceklerdir.

7- Malûllük,Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Priminin İşveren Hissesinden 5 Puan İndiriyor.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81. maddesinin 1. fıkrasına, 5763 sayılı Yasanın 24.maddesiyle eklenen bir bentle malûllük, yaşlılık ve ölüm sigorta primleri ile ilgili teşvik edici bir düzenlemeye yer verilmiştir. Bu uygulama ile ilgili madde 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Buna göre,  5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden,  işveren hissesinin ( % 11)  beş puanlık kısmına isabet eden tutar, Hazine’ce karşılanacaktır. Yani, 2008 Ekim ayından itibaren, malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden  işveren hissesi oranı  % 6 olarak  ödenecektir.

İşveren hissesine ait primlerin Hazine’ce karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.

8- İsteğe bağlı sigortalılık:

         A) İsteğe bağlı sigorta şartları (5510/50. Mad. ve SSİY. Mad. 97):

            İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak kaydıyla, Türkiye'de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından;

         a) 18 yaşını doldurmuş olmak,

         b) Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya Kanunun 4. 

maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,

         c) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle

 Kuruma başvuruda bulunmak, şartları aranır.

          Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye’de ikamet şartı aranmaz.

          B) İsteğe bağlı sigortalılık başvurusu ve tescil  (5510/51. Maddesi ve SSİY Mad. 98):

          a) İlk defa isteğe bağlı sigortaya bildirim işlemi, SSİY’nin Ek-8’de bulunan isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin, başvuru sahibinin ikametini görev bölgesi içine alan Kurum ünitesine verilmesi ile gerçekleşir. Tekrar isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunacaklar ise talep dilekçesi ile Kuruma başvururlar.

          b) Ay içinde 30 günden az çalışan veya Kanunun 80 inci maddesi uyarınca prim ödeme gün

sayısı, ay içindeki toplam çalışma saatinin 4857 sayılı Kanuna göre belirlenen günlük normal çalışma saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalıların aynı ay içinde isteğe bağlı sigorta primi ödemeleri hâlinde, ödenen primler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına otuz günü geçmemek üzere eklenir. Bu sigortalılar çalışma durumlarını belgelendirmek zorundadırlar.

          C) İsteğe bağlı sigorta primleri ve ödenmesi  (SSİ Yönetmeliği Mad.100):

           a) İsteğe bağlı sigorta primi, Kanunun 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından beyan edilecek prime esas aylık kazancın % 32'sidir. Bunun % 20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12'si genel sağlık sigortası primidir. Kanunun 51 inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilenlerden, Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak kaydıyla belirlenen günlük kazanç ve gün sayısı üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi alınır. Sigortalıların prime esas kazanç ile ilgili olarak beyanda bulunmaları esastır.

           b) İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler. Yabancı ülke vatandaşlarından Türkiye’de yerleşik olma hâli bir yılı doldurmadıkça genel sağlık sigortası primi alınmaz ve bu kişiler genel sağlık sigortalısı sayılmaz. İsteğe bağlı sigortalılıktaki prime esas kazançlar ile prim ödeme gün sayıları kısa vadeli sigorta uygulamalarında dikkate alınmaz.

           c) Kanunun 4/a maddesi (eski SSK’lı) kapsamında ay içinde 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayan sigortalıların aynı ay içinde isteğe bağlı sigortaya prim ödeyebilmeleri için eksik çalışmaya ilişkin belgelerin ibrazı ile talepte bulunmaları gerekir.

9- Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışma.

     (5510 sayılı Kanun/ Geçici 14. Mad. SSİY. Geçici 21. Mad.):

            5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar ile vazife malullüğü, malullük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir. Yani, emekli olarak çalışmakta olanlar, aynen davam edebilecektir.

           Ancak;

           a) Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışanlar için sosyal güvenlik destek primi oranı Kanunun 80 inci maddesine göre tespit edilen prime esas kazançlar üzerinden Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen  (tehlike derecesine göre %  1 ila 6,5) prim oranına % 30 oranının eklenmesi suretiyle bulunan toplamdır. Yanı. 4/a sigortalısı için Sosyal Güvenlik Destek Primi, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı tehlike derecesine göre % 31 ile 36,5 arasında değişin oranlarda prim alınacaktadır. % 30 oranının dörtte biri sigortalı, dörtte üçü işveren hissesidir. Bu kapsamda sayılan kişilerden sosyal güvenlik destek primine tabi olanların prim ödeme yükümlüsü bunların işverenleridir. Sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalının iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına tutulması hâlinde bu sigorta kollarından gerekli yardımlar yapılır.

b) Sosyal güvenlik destek primi, süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için % 3 oranında gecikme cezası uygulanarak artırılır. Ayrıca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayrı, ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Türk Lirası cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanır. Ancak, ödemenin yapıldığı ay için gecikme zammı günlük hesaplanır.

           10- Ay içerisinde eksik çalışanlar, istirahat raporu kullananlar, gün eksikliği   

      bulunanlar ile ilgili isteğe bağlı uygulama:     ( 5510/ 88. maddesinin 4. fıkrası)

           a) İş yerinde, 4857 sayılı İs Kanununu 13. maddesine göre gerek kısmi süreli  istihdam sözleşmesi gereği ve gerekse 14. maddeye göre çağrı üzerine çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunlu tutulmuştur.

           b) Bu durumda olan sigortalıların eksik günlerine ilişkin genel sağlık sigortası primleri, 60’ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendinde belirtilen yöntemle yapılacak hesaplamada bulunacak aylık gelirine göre belirlenecektir:

           1- Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar ise asgari ücretin üçte biri,

           2- Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar ise asgari ücret,

           3- Asgari ücretin iki katından fazla ise asgari ücretin iki katı, matrah üzerinden yüzde 12

oranıyla prim alınacaktır.

                      Bunun anlamı şudur:

               - kişi başına düşen gelir, 212,90 - 638.70 YTL arasında ise aylık (Prim hesabı:

   638,70/3 X  %12=) 25,55 YTL,

- 638.70 - 1.277,44 YTL arasında ise aylık (Prim hesabı: 638,70 X %      12=) 76,64 YTL,

- 1.277,44 YTL’den fazla ise (Prim hesabı: 638,70 x 2 x % 12=)   153,28     YTL,

            10- Sigortalılara verilecek olan istirahatlar  ( SSİY Mad.43.)

          Önemli olan diğer bir konu de, sigortalıların istirahat sürelerine ait getirilen hükümle ilgilidir.

            a) istirahat raporlarının Kurumla sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenmesi şarttır. Kurumla sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları tarafından verilen ve istirahat süresi 10 günü geçmeyen raporlar, Kurumla sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu hekimi tarafından, 10 günü aşan raporlar ise Kurumla sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli olur.

            b) Ayaktan tedavilerde sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün istirahat verilebilir. İstirahat sonrasında kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam süre yirmi günü geçmemek kaydı ile istirahat uzatılabilir. Yirmi günü aşan istirahat raporları sağlık kurulunca verilir. Sağlık kurulunun ilk vereceği istirahat süresi sigortalının tedavi altına alındığı tarihten başlamak üzere altı ayı geçemez. Tedaviye devam edilmesi hâlinde malullük hâlinin önlenebileceği veya önemli oranda azaltılabileceği sağlık kurulu raporu ile tespit edilirse bu süre uzatılır.

            c)  Kurumca yetki tanınan işyeri hekimi bir kerede en fazla 2 gün istirahat verebilir.

            11- Defterlerin Geçersizlik Sayılması : ( 5510/102/e Mad. SSİY 111/ı Md.)

           İşverenlerin tutmak zorunda oldukları noter tasdikli sayfalarının dolması üzerine,  ara tasdik yapmak yerine, yazım sayfaları kalmayan defterin tasdiksiz sayfalarına (arka sayfalara) kaydedilen  aylara ilişkin defter kayıtları geçersiz sayılacak ve bu aylar için İdari Para Cezası kesilecektir. 23.09.2008