BAĞ-KUR KAPSAMINDA ÇALIŞANLARA 5 PUANLIK PRİM İNDİRMİ,

    DOĞUM YAPAN KADINLARA KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKI GETİRİLDİ

            I- GİRİŞ:

Bilindiği gibi, çalışma yaşamında toplumsal talep ve beklentilerin karşılanmasına yönelik olarak son dönemde önemli bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan birisi; 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi İle Bazı Kanunun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 62. maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen yeni bir hükümle, isteğe bağlı sigortalılar hariç olmak üzere, kanunun 4/b (Bağ-Kur) kapsamında bulunan sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, beş puanlık indirimin  yapılmış olması,  bir diğeri ise, 29.01.2016 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4857 sayılı İş Kanununda doğum sonrası kısmi süreli çalışma ile ilgili yapılan düzenlemeye uygun olarak 08.11.2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan, Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelikle doğum yapan kadınlara Kısmi Süreli Çalışma Hakkı ile ilgili şekil ve şartların belirlenmiş olmasıdır.

             Bu makalenin konusu, 6745 sayılı Kanunla Bağ-Kur’lulara getirilen beş puanlık prim indirimine ilişkin  yapılan düzenleme  ile doğum yapan kadınlara,  doğum sonrası Kısmi Süreli Çalışma yapabilecekleri ve ücretsiz izne ilişkin getirilen şekil ve şartlara ait  açıklamalar olacaktır.

            A- BAĞ-KUR KAPSAMINDA ÇALIŞANLARA BEŞ PUANLIK PRİM İNDİRİMİ:

II- 6745 sayılı Kanunun 62. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen yeni bir hükümle, isteğe bağlı sigortalılar hariç olmak üzere, kanunun 4/b (Bağ-Kur) kapsamında bulunan aktif  sigortalıların, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, beş puanlık indirim  yapılmış olup, söz konusu prim indirimi ile ilgili uygulamanın şekil ve şartları, SGK tarafından yayınlanmış olan  2016/25 ve 26  sayılı genelgeler ile belirlenmiştir.

III- Beş puanlık Sigorta Prim İndiriminden Kimler Yararlanacaktır:

            01.10. 2016 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, 6745 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen yeni düzenlemeye göre, isteğe bağlı olarak sigortalı olanlar hariç olmak üzere, bu Kanunun 4/b (Bağ-Kur) maddesi kapsamında;

           - Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usülde gelir vergisi mükellefi olan,

- Anonim şirketlerin yönetim kurulu olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ortakları, diğer şirket ve donatma şirketlerin ise tüm ortakları,

- Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan,

            - Sarımsal faaliyette bulunan,  (EK 5)

            - Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi nam ve hesabına bağımsız olarak çalışan,

Sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine tarafından karşılanacaktır.

            IV- Prim İndiriminden Yararlanmak İçin  Sigorta Borcunun Olmaması Gerekir

            5510 sayılı Kanunun 4/b (Bağ-Kur) maddesi kapsamında bulunan sigortalıların beş puanlık prim indiriminden yararlanabilmeleri için primlerin Hazinece karşılanmayan kısmının yasal süresi içinde ödenmesi, Kuruma kendi sigortalılıklarından kaynaklanan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekir. Ancak SGK’ya olan prim ve idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve zammından oluşan borçlarını taksitlendiren veya yapılandıran sigortalılar, bu taksitlendirme işlemleri devam ettiği sürece beş puanlık indiriminden yararlanacaktır.

            V- Kanunun 4/b (Bağ-Kur) Kapsamında Bulunanların Sigorta Prim Oranları:

5510 sayılı Kanunun 4/b (Bağ-Kur) maddesi kapsamında bulunan (İsteğe bağlı olarak prim ödeyenler hariç) aktif sigortalıların, bu kanunun 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla kendileri tarafından belirlenecek günlük kazancın  % 34,5’i dır. Bunun % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim, % 12,5’i genel sağlık sigortası prim ve  % 2’si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primidir. 2016 yılı sonuna kadar sigorta primine esas kazancın alt ve üst sınırı şöyledir:

     Alt Sınır Günlük: 54,90 Aylık: 1.647,00 TL  Üst Sınır Günlük: 356,85  Aylık 10.705,50 TL

6745 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanunda yapılan yeni düzenlemeye göre isteğe bağlı prim ödeyenler hariç, 4/b kapsamında bulunan sigortalılar, 01.10.2016 tarihinden itibaren kendileri tarafından belirlenmiş olan prime esas kazancın % 34,5’i değil,  % 29,5 oranında sigorta primi ödeyeceklerdir. 

Bu durma göre, beyan ettiği asgari ücret üzerinden prim ödemekte olan Bağ-Kur kapsamında bulunan aktif sigortalılar, 2016/ Ekim ayına ilişkin ödenmesi gereken 485,87 TL’ primlerini, yasal ödeme süresinin son günü olan 30.11.2016 tarihine kadar ödemeleri halinde beş puanlık teşvik indiriminden yaralanacak ve böylece 82,35 TL eksik ödemiş olacaklar.

         B- DOĞUM YAPAN KADINLARA KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKI GETİRİLDİ.

6663 sayılı Kanun ile 4857 sayılı İş Kanununda doğum sonrası kısmi süreli çalışma ile ilgili yapılan düzenlemeye uygun olarak 08.11.2016 tarihli Resmi Gazetede, Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik de  yayımlanmış bulunmaktadır.

Çocuk sayısını ve kadın istihdamını artırma iddiasını taşıyan söz konusu yönetmelikte, “analık izni ve ücretsiz izin uygulaması ile kısmi süreli çalışmanın süresi, şekli ve şartları” konusunda önemli düzenlemeler getirilmiştir. Buna göre;

I-  Analık İzin Hakkı Ve Ücretsiz İzne İlişkin Esaslar:

Analık İzin Hakkı: Kadın sigortalının doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılamayacak süreye 2 hafta eklenmektedir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi halinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilecektir. Bu durumda, kadın işçinin çalışmadığı süreler doğum sonrası sürelere eklenecektir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenerek kullandırılacaktır.

Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler doktor raporu ile belirtilmelidir.

Çalışma Süresinin Yarısı Kadar Ücretsiz İzin Hakkı: Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde;

- Birinci doğumda 60 gün,

- İkinci doğumda 120 gün,

- Sonraki doğumlarda 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum halinde bu sürelere otuzar gün eklenecektir. Ancak, çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi halinde bu süre 360 gün olarak uygulanacaktır.

Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam bir buçuk saat olan süt izni uygulanmaz.

Altı Aya Kadar Ücretsiz İzin Hakkı: Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği halinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme halinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Altı aya kadar kadın işçiye verilecek ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmayacaktır.

II- Kısmi Süreli Çalışmanın Süresi, Şekli, Şartları Ve Çalışma Yapılacak İşler:

Kısmi Süreli Çalışma Talebinin Şekli: İşçi, analık izninin, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz iznin veya altı aya kadar ücretsiz iznin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir. Kısmi süreli çalışma talebi, altı aya kadar ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilecektir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmamaktadır. Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az bir ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilmesi gerekir.

Kısmi Süreli Çalışma Talebinin Unsurları: İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması halinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması halinde ise tercih edilen iş günleri yer alır. İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır. 

Kısmi Süreli Çalışma Talebinin Şartları: Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Ancak ebeveynlerden birinin çalışma şartları;

- Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,

- Sözü edilen kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmı süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder.

- Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanır. Talebin karşılığı işçiye yazılı olarak bildirilir. İşveren tarafından işçiye cevap verilmemesi halinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.

Tam Süreli Çalışmaya Geçiş: Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir. Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene an az bir ay önce yazılı olarak talebini bildirmek zorundadır. İşçinin tam süreli çalışmaya başlaması halinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir.

Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenecektir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

III- Yarım Gün Ücretsiz İzinli Olanlara Yarım Çalışma Ödeneği Verilecektir:

            4447 sayılı Kanuna, 6663 sayılı Kanuna  eklenen Ek 5. maddeye göre, doğum ve evlat edinme nedeniyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince, İş-Kur tarafından doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği verilecektir. Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde Fondan aylık olarak ödenecektir. Doğum ve evlat edinme sonrası ödenecek yarım çalışma ödeneğinin günlük  miktarı, asgari ücretin günlük brüt tutarı kadar olacaktır.

            Yarım gün çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için işçinin doğum tarihinden  veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması ayrıca, haftalık çalışma süresinin  yarısı kadar yani, 22,5 saat fiilen çalışmış olması gerekir.

            Ayrıca söz konusu yarım çalışma ödeneği için doğum ve evlat edinme sonra analık hali izninin bittiği tarihten itibaren en geç 30 gün içinde Türkiye İş Kurumuna yarım çalışma belgesi ile müracaat etmesi gerekir. Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara,  bu durumlarının devamı süresince ayrıca yarım çalışma ödeneği verilmeyecektir.

            Yarım çalışma ödeneği ile ilgili olarak işverenin yanlış ve hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle Kurum tarafından yapılmış olan yersiz ödemeler, kanuni faiziyle birlikte  işverenden tahsil edilecektir.  

            IV- Yarım Çalışma Ödeneği Alanların Primleri İş-Kur Tarafından  Ödenecektir:

Doğum ve evlat edinme sonrası haftalık çalışma süresinin  yarısı kadar fiilen kısmi süreli çalışma yapanların yarım günlük sigorta primleri, asgari ücret üzerinde % 32,5 oranında işçi ve işveren payları olarak yarım çalışma ödeneği ödenen gün sayısı kadar Fondan SGK’ya ödeneceğinden dolayı, ayda 30 gün çalışmış gibi hesaplanacak ve emeklilik için gün kayıpları olmayacaktır.

V- SONUÇ:

1- 5510 sayılı Kanunun 4/b maddesi kapsamında çalışan Bağ-Kur’lulara getirilen beş puanlık prim indirimi ile ilgili yeni düzenleme, geç kalınmış olmakla birlik doğru, yerinde ve isabetli bir düzenleme olmuştur.

2- Analık izninin bitiminden itibaren, çocuğun sağ olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere, istekleri halinde 60 gün ila 360 güne kadar (1.çocukta 60, 2.çocukta 120, sonrakilerde 180, çoğul gebelikte ilave 30’ar gün, engelli doğumda 360 gün) değişen sürelerle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.

3- Diğer yandan işçi, analık izninin, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar kullanılan ücretsiz iznin veya 6 aya kadar kullanılan ücretsiz iznin bitiminden itibaren, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar herhangi bir zamanda kısmi zamanlı çalışma talebinde bulunabilecektir. Bu talep en az bir ay önceden işçi tarafından işverene yazılı olarak yapılacak ve işveren bu talebi en geç bir ay içinde karşılamak zorundadır.

Büklüm Sokak No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369  Fax: 0312- 4199371

e-posta: ahmetagar@ahmetagar.com

Web : www.ahmetagar.com