DEVAMLI İŞYERİ İŞÇİLERİ İLE YAPILAN İHALELİ İŞLERE AİT  

İLİŞİKSİZLİK BELGESİ  ALMAK İÇİN YAPILAN DÜZENLEMELER:

            I- GİRİŞ :

Bilindiği üzere, mevcut uygulamaya göre ihale yoluyla yapımı üstlenilen işler için en geç sigortalı çalıştırılmaya başlandığı tarihte Kurumdan geçici mahiyette bir işyeri dosyası açtırılması ve işçilerin bu dosya  numarası üzerinden  Kuruma bildirilmesi gerekmektedir. Kurumun 2004 tarihli 16-318 Ek sayılı Genelgesine göre,  ihale konusu işlerin, işverenlerin devamlı mahiyetteki işyerlerinin sigortalıları ile yapıldığının ileri sürülmesi durumunda, bu hususun bizzat sigorta müfettişleri tarafından işyeri kayıtlarının incelenmesi  sonucunda  ihaleli işlerin, işverenlere ait devamlı işyerlerinin sigortalıları ile yapıldığının tespit edilmesi halinde ve  işin yapıldığı sürede Kuruma herhangi bir borcunun da bulanmaması şartıyla kesin teminatın iadesi için ilişiksizlik belgesi verilmektedir. SGK müfettişi tarafından işyeri kayıtları incelenip rapor düzenlenmeden ilişiksizlik belgesi verilmemektedir. 

            Ancak, 13.03.2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hak edişlerden Mahsubu,  Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükmüne göre, ihaleli işlerin devamlı işyeri işçileriyle yapılması ve Kuruma yeterli işçilik bildirilmiş olduğunun anlaşılması halinde, işverenlerin defter ve belgeleri incelenmeden işe ait İlişiksizlik  Belgesi verilecektir. Bu yazının konusu, devamlı nitelikteki işyeri işçileri ile yapılan ihale konusu işler ile ihaleli işlerde çalışacak işçi ve gün sayısı belli olan işlere ait SGK’dan  ilişiksizlik belgesi verilmesi ile ilgili yapılan düzenlemelerin getirdiği yeni uygulamalar olacaktır.  

II- İHALELİ İŞLERİN DEVAMLI İŞYERİNDEN YAPILMASI HALİNDE

     YETERLİ  İŞÇİLİK BİLDİRİLMİŞ İSE İLŞİKSİZLİK  VERİLECEKTİR:

            Giriş bölümünde bahsi geçen yönetmelikle getirilen, “ihale konusu işlerle ilgili olarak  SGK tarafından yapılacak araştırma ve inceleme sonucunda, Kurama yeterli  işçilik bildirilmiş olduğunun veya Kurumca belirlenecek yöntemlere göre ilgili ünitece yapılacak araştırma sonucunda, ihale konusu işin işverene ait devamlı işyeri işçileri ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa  taşeronların yasal defter ve belgelerinin incelenmeyebileceği” ile ilgili muğlak olan, ‘yeterli işçiliğin’  nasıl tespit edileceğine dair   yeterli açıklıkta ve o haliyle uygulanabilirliği olmayan bu yönetmeliğe, SGK tarafından çıkarılan 2010-76 sayılı  Genelge ile  gayet sarih bir şekilde, anlaşılır ifadelerle açıklık getirilmiş ve yeterli işçiliğin nasıl  tespit belirleneceğine ilişkin kriterler tespit edilmiştir.

 Böylece, uzun yıllardır bu konuda yaşanan sorunlara çözüm getirecek çok doğru, yerinde ve isabetli bir uygulamaya geçilmenin yolu açılmış ve bu durumda olan işverenlere de büyük bir  kolaylık sağlanmıştır. Ayrıca bu uygulamanın, SGK müfettişlerin var olan iş yoğunluğuna ve gereksiz zaman israfına da olumlu katkı sağlayacağı  genel bir kanıdır.                                                                                                                                     

               Yukarıda belirtilen Yönetmelikte yapılan yeni değişiklik hükmü uyarınca ve buna dayalı olarak  Kurum (SGK) tarafından yayımlanan genelgeye göre, ihale konusu bir işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığının işveren tarafından beyan edilmesi  halinde; işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili müdürlüğünce ihale konusu iş, devamlı işyeri ve sigortalılar yönünden yapılacak olan araştırma sonucunda, Kuruma yeterli işçilik bildirilmiş olduğu ve söz konusu işin devamlı işyeri işçileri ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa taşeronlarının defter ve belgeleri incelenmeksizin, ihale konusu işin yapıldığı süre içinde söz konusu işyerinden Kuruma borcun da bulunmaması kaydıyla ilişiksizlik belgesi verilecektir.

         III- DEVAMLI İŞYERİ İŞÇİLERİ  İLE İHALE KONUSU İŞİN YAPILABİLMESİ  

                 İÇİN İŞYERİNİN BAZI NİTELİKLERE SAHİP OLMASI GEREKİR.

               Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerin yapımını üstlenen işverenlerin, bu işleri devamlı işyeri işçileri ile yapabilmeleri için, devamlı işyerinin bazı niteliklere sahip olması ve bazı özellikleri taşıması gerekir. Buna göre;  

1-     Öncelikle ihale konusu işin yapıldığı işyerinin, devamlı nitelikte bir işyeri olması,

2-     Devamlı işyerinin faaliyet konusunun, işkolu kodunun, ihale konusu işe uygun olması,

3-     İhale konusu işin yapıldığı devamlı nitelikteki işyerinin, faaliyetine devam

                  etmesinin ihaleli işe bağlı olmaması,

4-     İhale konusu işten bağımsız olarak faaliyetini devam ettirmesi,

5-     İhale konusu iş olman önce de devamlı nitelikte  bir işyeri olması,

halinde, ancak devamlı mahiyette bir işyerinin varlığı kabul edilecektir. Bu nitelikleri

ve özellikleri taşımayan devamlı bir işyerinden, ihale konusu bir işin yapılması kabul edilmeyeceğinden, ihaleli işe uygun olan geçici mahiyette  bir işyeri dosyasının tescil edilmesi gerekecektir.

Devamlı mahiyetteki işyerinin işkolu kodunun, yapılan ihale konusu iş ile uyumlu olmaması halinde, öncelikle devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun tespiti yönüne gidilecektir. Yapılan tespit sonucunda, devamlı mahiyetteki işyerinde ihaleli işin konusunda bir faaliyet yapıldığının anlaşılması halinde, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesindeki hükümler dikkate alınarak, gerekmesi halinde devamlı işyerinin işkolu kodu değiştirilerek ve ihale konusu işin devamlı işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığının tespiti için 2010- 76 sayılı Genelgede belirtilen usul ve esas çerçevesinde işlem yapılacaktır.

Bir örnek vermek gerekirse, devamlı işyerinin faaliyet konusunun imalat işleri olduğu durumlarda, idareye karşı üstlenilen işin, imalatın yanı sıra, montaj, döşeme, takılma gibi işleri de içermesi halinde, bu hususun, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine (İş kazası primi) göre daha yüksek bir prim oranını gerektirmemesi kaydıyla, ayrıca montaj, döşeme, takılma gibi durumlar dikkate alınmaksızın işlem yapılacaktır.

         IV- İHALE KONUSU BİR İŞİN DEVAMLI  İŞYERİ İŞİÇİLERİ İLE YAPILMASI

                   HALİNDE YETERLİ İŞÇİLİĞİN TESPİT YÖNTEMİ:  

Sözü edilen Yönetmeliğin daha anlaşılır ve uygulanabilir olması için bu Yönetmeliğe açıklık getiren SGK’nun genelgesine göre, ihale konusu işin devamlı işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda, ihale konusu işin yapıldığı süre zarfında devamlı  işyerinden Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarının, bildirilmesi gereken sigorta primine esas kazanç tutarının altında olup olmadığı geçici mahiyetteki işyeri dosyalarındaki araştırma işleminde olduğu gibi araştırılacak, bu şekilde yapılacak araştırma işlemi sonucunda, ihaleli işin yapıldığı dönemde Kuruma yeterli işçilik bildiriminde bulunulduğunun anlaşılması halinde, denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin ihaleli  işin yapıldığı döneme ait borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilecektir.

            Ancak, devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile faaliyet dönemleri kısmen de olsa çakışacak şekilde birden fazla ihale konusu işin yapılmış olması halinde, ihale konusu bir iş için dikkate alınmış olan işçilik, diğer ihale konusu işler için dikkate alınmayacaktır.

            Aynı dönemlerde yapılan veya kısmen çakışan dönemlerde birden fazla ihale konusu işin yapıldığı durumlarda, her işin istihkak bedelinin, o işe ait asgari işçilik oranı ile çarpılması suretiyle bildirilmesi gereken işçik miktarı tespit edilecek ve söz konusu işlerin yapıldığı faaliyet dönemlerinde Kuruma bildirilen işçilik tutarları ile ayrı ayrı mukayese edilerek yeterli işçiliğin bildirildiği tespit edilen ihaleli işe ait ilişiksizlik belgesi verilecektir.

            Buna mukabil, dosya memurluğu tarafında yapılacak araştırma işlemi sonucunda, ihale konusu işin yapıldığı süre zarfında Kuruma bildirilmiş sigorta primine esas kazanç tutarının, bildirilmesi gereken asgari işçililik tutarının altında olduğunun tespit edilmesi halinde ise, ihale konusu işin devamlı işyeri sigortalıları ile yaptırılıp yaptırılmadığının tespiti amacıyla işyeri kayıt ve belgelerinden araştırma yapılmak üzere durum  incelemeye gönderilecektir.

          V- SÖZLEŞMESİNDE İŞTE ÇALIŞACAK KİŞİ VE GÜN SAYISININ BELLİ

               OLDUĞU İŞLERDE İLİŞİKSİZLİK BELGESİNİN VERİLMESİ:

            Genelge ile getirilen ve uygulamada çok sıkça karşılaşılan önemli bir sorunu çözecek olan diğer bir düzenle ise şudur: 

            İhale sözleşmesinda veya şartnamesinde işte çalışacak kişi sayısı ve gün sayısının belli olması veya söz konusu işte kimlerin çalıştığının ismen Kuruma bildirildiği hallerde, söz konusu işte çalıştırılması gereken kişi ve gün sayısı kadar Kuruma bildirim yapıldığının veya işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin sigortalı olarak bildirilmiş olduğunun anlaşılması halinde, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığının tespiti için ayrıca denetim elemanı incelemesine gidilmeyecek, işverenin ihaleli işin yapıldığı döneme ait Kuruma borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilecektir.

Ancak, İhale konusu işin başlayıp bittiği tarihler arasında Kuruma,  sözleşmedeki veya şartnamesindeki işçi sayısının altında bir bildirim yapılmış ise, bu eksik bildirimlerin nedenleri ile Kuruma verilmiş olan prim belgelerinin idareye de verilmiş olup olmadığı, verilmiş ise bu belgelerde kayıtlı sigortalıların dışında başka sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı ihale makamından sorulacaktır. Alınacak cevabi yazılarda, belgelerde kayıtlı sigortalıların dışında sigortalı çalıştırıldığının bildirilmesi halinde, bunların Kuruma bildirilmediği anlaşılan kişilerle ilgili ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi işverenlerden istenilecektir. İstenen belgelerin bir aylık süre içinde verilmemesi durumunda, çalıştırıldığı bildirilen işçilere ait aylık prim ve hizmet belgeleri Kurumca re’sen düzenlenerek işleme konulacak ve  bu belgelerin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, her ay için aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

VI- SONUÇ:

Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hak edişlerden Mahsubu,  Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik  ve buna dayalı olarak Kurum tarafından çıkarılan 2010- 76 sayılı Genelge ile getirilen yeni hükümler uyarınca;

1- Uzun yıllardan beri ihaleli işlerin  devamlı işyerinde çalışan işçilerle yapıldığı durumlarda, mutlak surette sigorta müfettişleri tarafından işverenin, işyeri kayıt ve belgelerinin incelemesi neticesinde düzenlenen rapora istinaden ihaleli (geçici) işe ait teminatın iade edilmesi ile ilgili  uygulamaya, belli şartlar dahilinde son verilmiş ve ihale konusu işlerin, işverene ait devamlı işyeri sigortalıları ile yapıldığı ve Kurumca yapılacak araştırma sonucunda,  ihaleli işe ait yeterli işçilik  bildirilmiş olduğunun tespit edilmesi halinde, işverenin kayıt ve belgeleri incelenmeden, İLİŞİKSİZLİK BELGESİ verilecektir. 

2- İhale sözleşmesinde veya şartnamesinde işte çalışacak kişi sayısı ve gün sayısının belli olması veya söz konusu işte kimlerin çalıştığının ismen Kuruma bildirildiği hallerde, ihale konusu işte çalıştırılması gereken kişi ve gün sayısı kadar Kuruma bildirim yapıldığının veya işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin Kuruma bildirilmiş olduğunun anlaşılması halinde, ihaleli işin devamlı işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığının tespiti için ayrıca denetim elemanı incelemesine gidilmeyecek, işverenin ihaleli işin yapıldığı döneme ait Kuruma herhangi bir borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilecektir.

İhale yoluyla yapımı üstlenilen işlerin, işverenlerin devamlı işyeri işçileri ile yapılan işlerle ilgili olarak gerek yönetmelikle ve gerekse Kurum genelgesiyle yapılan bu düzenlemeler, fevkalade yerinde yapılmış gerçekçi, akılcı ve doğru  olan çok  önemli düzenlemeler olduğu kanısındayım. 25.07.2010

                                                                                                             Ahmet Ağar

                                                                                                   Sosyal Güvenlik Müşaviri

 Büklüm Sok. No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369-4199374   Fax : 0312- 4199371

e-posta : ahmetagar@ahmetagar.com

e-posta : agarahmet@turmob.org.tr