I- GİRİŞ:

            Hatırlanacağı gibi, ev işlerinde çalışanlar için ilk defa 11.08.1977 tarihli ve  2100 sayılı Kanunda yapılan bir düzenleme ile sadece "ücretle ve sürekli olarak çalışanlar" Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamına dahil edilmişlerdi. Sürekli olmayıp,  kısmi süreli, gündelikçi olarak ayda bir kaç dün ev hizmetlerinde çalışanlar, sigortalı sayılmayarak  kapsam dışında  bırakılmışlardı ve yanlış olan bu şekildeki uygulama devam etmekteydi.

            Uzun yıllardan beri tartışılan ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılık konusu, 10.09.2014 tarih ve 6552  sayılı  Torba Kanun'la 5510 sayılı Kanuna eklenen bir ek madde ile ev hizmetlerinde bir veya birkaç kişi tarafından çalıştırılanların sigortalı sayılacaklarına dair yapılan düzenleme, 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giremiştir.

            1 Nisan 2015 tarihinden itibaren uygulanacak olan bu yeni düzenlemeye göre,  ev hizmetlerinde 10 günden az veya 10 günden fazla çalıştırılacak olanların. sigortaya bildirimlerinin nasıl yapılması gerektiği, bu makalenin konusu olacaktır.

            II- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN STATÜLERİ: 

            1- 6552 sayılı Kanunun 55. maddesiyle, 5510 sayılı Kanuna eklenen ve 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren EK  9. maddeye göre, ev hizmetlerinde çalışanlar, ay içinde 10 günden fazla çalışanlar ve 10 günden az çalışanlar olmak üzere  iki ayrı kategoriye ayrılmaktadır. Şöyle ki:

            a) Ev Hizmetlerinde Ay İçinde 10 Gün ve Daha  Fazla Çalışanların Sigortalılığı:

            Ev hizmetlerinde (yemek, temizlik, çocuk, hasta, yaşlı bakımı vb.) bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından  çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (SSK?lı) kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bunların bildirimi, işverenler tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılacaktır. Süresinde bildirimi yapılmayan her bir sigortalı için  işverene  bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.            Kanun metninden de görüleceği gibi, ev hizmetlerinde bu kapsamsa, yani ay içinde 10  gün ve daha fazla çalışanlar,  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?nun 4/a maddesi kapsamında sigortalı sayılacak ve buna ilişkin hükümler uygulanacaktır.

            b) Ev Hizmetlerinde Ay İçinde 10 Günden Az  Çalışanların Sigortalılığı:

            Yapılan bu düzenleme ile ev hizmetlerinde çalışanlardan, ay içinde 10 günden az çalışanlar için tamamen farklı ve örneği bulunmayan bir uygulama getirilmiştir. Buna göre;Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca kanunun  82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırı üzerinden  (asgari ücret) % 2  oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenecektir. Bu şekilde işçi çalıştıranlar, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasında işveren sayılmazlar.

            III- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN SİGORTAYA BİLDİRİMLERİ: 

            Ev hizmetlerinde bu şekilde çalışanların SGK?ya bildirimleri ile ilgili düzenlemeye ilişkin ?Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun EK 9. Maddesi Kapsamında Çalıştırılması Hakkında Tebliğ,? 1 Nisan 2015 tarihli Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre, Ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden fazla çalışanların SGK?ya bildirimi, Tebliğ ekinde bulunan EK-1 Formu ile,  ay içinde 10 günden az çalışanların bildirimi ise EK-2 Formu ile en geç çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar yapılması gerekmektedir. Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalıştırılacaklara ilişkin bildirge (EK-1) dışında yapılan bildirimler SGK tarafında geçerli sayılmayacaktır.

            Çok Önemli  ve Hayatın Gerçeğine Aykırı Olan Bir Uygulama:

            İlgili Tebliğe göre aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar, (kişinin çocuklar, annesi, babası, kardeşi,büyük annesi, büyük babası, dayısı, amcası, yeğenleri, halası ve teyzesi) tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar ek 9. madde kapsamında sigortalı sayılmayacaktır. Ancak, üçüncü dereceye kadar olan akrabalar dışından olup ev hizmeti nedeniyle işe alınan, aynı evde yaşayanlar  ise  sigortalı sayılacaktır.

            Bunlar hakkında yani, ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlara, belli durumlarda sadece iş kazaları ve meslek hastalığı hükümleri uygulanacak olup, bunlara hastalık sigortası hükümleri uygulanmayacaktır.Bu şekilde çalışanlar isterlerse, adlarına ödenen primin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar aynı kazancın (asgari ücretin) %32,5 oranında primi kendileri ödeyebilecektir.   Bunun %20?si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, %12,5'i genel sağlık sigortası primidir. Bu süre içinde ödenmeyen primin ödenme hakkı düşecektir. Bu şekilde işçi tarafından ödenen primler, 5510 sayılı Kanun?un 4/a maddesi kapsamında (SSK?lı) sayılacaktır.

            Bu şekilde prim ödeyenler, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası hükümlerinde yararlanabilecektir.  Ancak, bu süre içinde primler belirtilen sürede ödenmezse, primin ödenme hakkı düşecek ve ileride ödeme imkanı olmayacaktır.

            Sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmesi için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması,  kanuna göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır. Bu sigortalılar ile ilgili iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasındaki işverenin, iş kazasının meydana gelmesindeki sorumluluğu ile ilgili hükümleri uygulanmayacaktır. Çünkü bu şekilde işçi çalıştıranlar, işveren sayılmamaktadır.

            Ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az çalışanlar ve adlarına sadece % 2 oranında  iş kazası  ve meslek hastalığı primi yatırılanlar, 5510 sayılı Kanunun, Sigortalı Sayılmayanlar başlıklı 6. maddesindeki ?Ev hizmetlerinde çalışanlar (Kanunun ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sigortalı olanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç) ? hükmüne istinaden sigortalı sayılmamaktadır.

            İşçi sayılmayan bu durumda çalışanların, varsa  eşi veya çocuğu üzerinden genel sağlık sigortasından yararlanmaya  devam etmeleri gerekir. Nitekim, EK 9. maddede, ?Bu maddenin ikinci fıkrasındaki sigortalılar hakkında Kanunun 67 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri hükümleri uygulanır.? denmektedir. Dolayısıyla, ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az çalışan ve adlarına sadece % 2 oranında  iş kazası  ve meslek hastalığı primi ödenenlerin eş veya çocukları üzerinde genel sağlık sigortasından yararlanabilecekleri sonucu ve anlamı çıkmaktadır.

          IV- SONUÇ :

          1- 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren, ev hizmetlerinde (yemek, temizlik, çocuk, hasta, yaşlı bakımı vb.) bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından  çalıştırılan ve çalışma süresi ay içinde 10 gün ve daha fazla olanlar, zorunlu olarak kanunun 4/a maddesi kapsamında sigortalı sayılacak ve bunlar hakkında 5510 sayılı Kanunun bu kapsamdaki sigortalılara ilişkin tüm hükümler uygulanacaktır.

          2- Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından  çalıştırılan ve çalışma süresi ay içinde 10 günden az olanlar için, çalıştırıldıkları gün kadar çalıştıranlar (ev sahibi) tarafından asgari ücret üzerinden % 2  oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenecektir. Bu şekilde işçi çalıştıranlar, 5510 sayılı Kanunun uygulamasında işveren sayılmayacak, çalışan da işçi sayılmayacaktır.

          Bu şekilde çalışanlar isterlerse, adlarına ödenen primin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar  asgari ücret üzerinden  % 32,5 oranında olan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ve   genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödeyebilecektir. Bu şekilde işçi tarafından ödenen primler, 5510 sayılı Kanun?un 4/a maddesi kapsamında (SSK?lı) sayılacak, emeklilik ve sağlık dahil  sigortalılara tanınan bütün hükümler uygulanacaktır.