Kapıcılığı Nasıl Bilirsiniz?                   

Apartmanımızda günlük hayatımızı sürdürmemizde bizlere yardımcı olan ve yardımımıza koşan kapıcılarımızın çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmemiz insani bir sorumluluk olduğu kadar aynı zamanda iyi komşuluk ilişkilerinin de bir gereğidir.

Son günlerde bazı basın ve yayın organlarında küresel ekonomik krizin etkisiyle işten çıkarmaların artması nedeniyle Türkiye'de kapıcılık hizmetlerine karşı olan ilginin arttığı ve kapıcı olmak için başvuran kapıcılarda kat maliklerinin bazı nitelikler aradığı yer almaktadır. Kapıcılarda aranan niteliklerin yanında kapıcıların çalışma koşulları hakkında da kat malikleri acaba yeterli bilgiye sahipler mi? Kapıcıların niteliklerinin üst düzeyde olması bütün kat maliklerinin temennisidir. Nitelikli bir kapıcının nasıl çalıştırılacağını bilmekte her kat malikinin bir sorumluluğudur. Bu yazıda kapıcıların hangi koşullarda çalıştıklarını açıklamaya çalışacağız.

Çalışma hayatı içerisinde yer alan bazı işler ve bu işleri yapanlar, işin özelliğinden dolayı ayrı bir statüye tabi tutulmuştur. Bunlardan biride kapıcılık hizmetini yerine getiren konut kapıcılarıdır. Kapıcılar günlük hayatımıza o kadar çok girmişlerdir ki nerede ise bütün apartmanlarda kapıcılara rastlamak mümkündür. Hatta apartman yönetimi ile kapıcılar TV dizilerine bile konu olmuşlardır.

Kapıcılar, 1248 sayılı Kanun ile 11.04.1970 tarihinden itibaren 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına alınmıştır. 1979 yılında İş Kanunu'na eklenen ek 1. madde ile kapıcıların çalışma esas ve usullerinin çıkarılacak bir tüzük ile düzenleneceği belirtilmiştir. Kanunda öngörülen tüzük onbeş yıl sonra “Kapıcılar Tüzüğü” olarak yürürlüğe girmiştir. 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu gereğince 03.03.2004 tarihinde Konut Kapıcıları Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle Kapıcılar Tüzüğü yürürlükten kalkmıştır. 1475 sayılı yasa döneminde kaloriferli konut kapıcıları ile çalışmasını aynı işverene veya aynı işyerine hasreden konut kapıcıları yasa kapsamındaydı. 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanun 110. maddesine dayanılarak çıkarılan Konut Kapıcıları Yönetmeliği, kapıcıları bir bütün olarak ele almıştır. Kaloriferli ve kalorifersiz konutlarda kapıcılık yapanlar ile çalışmasını aynı işverene veya aynı apartmana sunmayan bütün kapıcıları kapsamına almıştır. Bizce, böyle bir düzenleme çok yerinde olmuş, aynı hizmeti yapanların aynı yasa kapsamında yer almaları ve aynı unvanla anılmaları sağlanmıştır. (Daha fazla bilgi için, Arif Temir, Apartman Yönetimi ve Kapıcılar 2.Baskı, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2009)

KAPICILARIN ÇALIŞMA ŞEKLİ

Kapıcıların çalışma şekli gerçekten diğer işlerdeki çalışma şekillerine göre çok farklılık göstermektedir. Kapıcıların ikamet ettikleri apartman veya site genellikle bu insanların çalıştıkları işyerleridir. Durum böyle olunca kapıcıların hizmet vermeleri hem kolaylaşmakta hem de zorlaşmaktadır. Kolaylaşmakta çünkü diğer işyerlerinde çalışanların, işe gidiş ve gelişlerde ulaşım vb sorunlarla karşılaşmaları kapıcılar için genellikle söz konusu değildir. Zorlaşmakta, çünkü apartman sakinlerine hizmet verebilmek için kendilerini günün hemen hemen bütün saatlerin de her an iş yapabilecek konumda hissetmektedirler. Apartman işyeri olarak düşünüldüğünde kat malikleri ve kapıcılar, bu işyerinin işvereni ve çalışanları olarak bir bütünlük göstermektedir. Burada unutulmaması gereken konulardan biri, kapıcılarında diğer iş kollarında çalışan işçiler gibi işçi olduğudur. Kapıcılar, diğer işçilerin yararlandığı yasal hakların tamamından yararlanırlar. İş yasalarının yaptırımları kapıcıların işvereni konumundaki kat maliklerine de uygulanır. Konut kapıcılarının özel çalışma koşulları göz önünde bulundurularak 4857 sayılı Yasanın 110. maddesi konut kapıcılarının hizmetlerinin kapsam ve niteliği ile çalışma süreleri, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri, yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutları ile ilgili hususların yönetmelikle düzenleneceğini belirtmiştir. Bu şekildeki bir düzenleme konut kapıcılarının yaptıkları işin özelliğinden kaynaklanmaktadır. Diğer işçilerden farklı olarak konut kapıcılarının ücretlerinden gelir vergisi ve damga vergisi kesilmemektedir.

Kapıcılara bina güvenliği, temizlik ve servis hizmetleri gibi esas görevlerinin dışında başka işlerde yaptırılmaktadır. Örneğin çalışma saatleri dışında kat maliklerinin özel işlerini yapma gibi. Kapıcıların apartmanlarda genellikle tek kişi olarak çalışmalarından dolayı kapıcıların çalışma sürelerini kesin bir şekilde tespit etmek bazen mümkün olmamaktadır.

Kapıcılar 28 numaralı genel işler koluna bağlıdır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2009 yılı Ocak ayı verilerine göre 28 numaralı işkolunda 487.752 işçi çalışmaktadır. Bu işçilerin hepsi kapıcı değildir. Çünkü 28 numaralı genel işler işkoluna diğer işkollarına girmeyen işlerde çalışanlar ile belediyelerin hizmet alanlarında (sağlık işlerine giren işler hariç) çalışanlarda girmektedir.

28 numaralı genel işler işkolunda 7 işçi sendikası faaliyette bulunmaktadır. Bu sendikalar 205.752 üye sayısı ile Belediye-İş, 126.107 üye sayısı ile Hizmet-İş, 81.394 üye sayısı ile Genel-İş, 79 üye sayısı ile Kapı-Sen, 794 üye sayısı ile Konut-İş, 161 üye sayısı ile Yeni Emek-İş ve 25 üye sayısı ile Tem-İş Sendikasıdır.

KAPICILARIN EVLERİ

3194 sayılı İmar Kanunu'nda hangi binalarda kapıcı dairesi ayrılması gerektiğinin imar yönetmeliklerinde belirtileceği hükmü yer almaktadır. İmar Yönetmeliği'nin 52. maddesinde konut olarak kullanılacak kaloriferli veya kalorifersiz binaların 12 daireden fazla olanlarında kapıcı dairesi yapılması zorunlu tutulmuştur. İmar Kanunu'nun 36. maddesine göre kapıcı daireleri ana bina içinde olabileceği gibi nizamlara, fen ve sağlık şartlarına aykırı yapılmamak brüt 40 metrekareyi geçmemek koşulu ile bahçenin herhangi bir yerinde veya müştemilat binaları içerisinde de yapılabilir.

Türkiye'de özellikle eski binalardaki kapıcı konutlarının bir kısmının insan sağlığını tehdit eder nitelikte havasız, nemli ve bakımsız olduğu bilinen bir gerçektir. Ailemizin bir parçası haline gelen kapıcılarımızın daha sağlıklı bir ortamda yaşayabilmelerini sağlamak apartman sakinleri olarak hepimizin görevi olmalıdır.

KAPICI KONUTLARININ TAHLİYESİ

Kapıcı konutlarının tahliyesi 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu'nun Ek-2. maddesinde düzenlenmiştir. Kat malikleri kurulunca veya bu kurulca yetki verilen yönetici tarafından sözleşmeleri herhangi bir nedenle fesh edilen veya sona eren kapıcı, görevi nedeniyle tahsis edilmiş konutu onbeş gün içerisinde boşaltmak zorundadır. Bu süre içerisinde boşaltılmayan yerler yöneticinin veya kat maliklerinden herhangi birinin başvurusu üzerine başkaca bir tebligata gerek kalmadan mahalli mülki amirlerin kararı ile bir hafta içerisinde zabıtaca boşalttırılır .

15 günlük süre içerisinde kapıcının yeni bir ev bulup kiralaması ve taşınması her zaman kolay olmayabilir. Bu nedenle kapıcı konutlarının tahliye süresi yasal bir değişiklik yapılarak 15 günden 1 aya çıkarılmalıdır. Bu süre kapıcının kıdemine göre 4857 sayılı İş Kanunundaki ihbar süresi kadar kapıcıya kapıcı dairesini boşaltmak için bir süre düzenlemesi de öngörülebilir. Örneğin 2 yıl kıdemi olan bir kapıcıya 6 hafta içerisinde kapıcı dairesini boşaltması için bir süre öngörülebilir. Bu düzenlemeye çeşitli istisnalar getirilebilir. Örneğin yüz kızartıcı suç işleyen kapıcı için kapıcı dairesini boşaltma süresi daha kısa tutulabilir.

Günümüzde kapıcılar için önemli bir handikapta büyükşehirler de doğalgazın yaygın olarak kullanılmaya başlanmış olmasıdır.”Doğalgaz geldi kapıcı işten çıkarıldı.” Sözünü son yıllarda doğalgazın kullanıldığı şehirlerde sıkça duyar olduk. Apartmanımızda günlük hayatımızı sürdürmemizde bizlere yardımcı olan hatta ailesinin bütün fertleri ile yardımımıza koşan kapıcılarımızın çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmemiz insani bir sorumluluk olduğu kadar aynı zamanda iyi komşuluk ilişkilerinin de bir gereğidir. 

                                                                                              Arif TEMİR

                                                               Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi

Kaynak:

Yeni Şafak Gazetesi 04.06.2009