KÜRESEL EKONOMİK KRİZ NEDENİYE İŞSİZLİĞİ ÖNLEME

      AMACIYLA ÇIKARILAN “ TORBA” KANUNUNDA NELER ÇIKTI ?

I-GİRİŞ :

Türkiye’yi de oldukça olumsuz yönde etkileyen küresel ekonomik krizin yarattığı işsizliği önleme amacıyla TBMM’de kabul edilen ve kamuoyunda Torba Kanunu olarak adlandırılan 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 28.02.2009 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmış, 28.02.2009 tarih ve 27155 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğü girmiştir.

5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile ekonomik krizin etkilerini azaltmaya yönelik olarak Yatırımların ve İstihdamın Teşviki,  Kurumlar Vergisi,  Gelir Vergisi ve  Katma Değer Vergisi gibi  birçok kanunlarda yapılan değişiklikler yanında,  kısa çalışma ödeneğinin süre ve miktarı ile ilgili olarak, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda, işçilerin işe giriş bildirimleri ve işyeri bildirgeleri ile ilgili olarak 5510 sayılı SS ve GSS Kanununda,   4857 sayılı İş kanununda ve 2821 sayıl Sendikalar Kanununda bazı önemli değişiklikler yapılmıştır.

    II- KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ SÜRESİ ALTI AYA ÇIKARILMAKTA, 

          KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ MİKTARI  % 50 ORANINDA   

          ARTIRILMAKTADIR.    

         5838 sayılı Kanunla, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen 8. geçici maddeye göre, 2008 ve 2009 yıllarında kısa çalışma için yapılan başvurulara münhasır olmak üzere, kısa çalışma için öngörülen azami üç aylık süre, altı aya çıkarılmıştır.   Ayrıca, uygulanmakta olan kısa çalışma ödeneği miktarında da % 50 oranında artış yapılmış ve kısa çalışma ödeneği olarak yapılacak ödemeler, başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülmeyecektir. 28.02.2009 tarihinden önce uygunluk tespiti yapılan kısa çalışma başvurularında süre, işverenin talebi halinde aynı şartlarla ve bu maddede öngörülen süreyi aşmamak kaydıyla uzatılacaktır.

            Bu maddede öngörülen ödenek miktarı aynı kalmak kaydıyla, kısa çalışma süresini altı ay daha uzatmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Ancak, bu dönemde kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler, başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülecektir.

     Yapılan bu yeni düzenlemeye göre,  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılacak inceleme sonucunda uygun görülmesi halinde,  işyerinde zorlayıcı sebebin devamı süresince ve  en fazla  altı aya kadar, tespit edilen işçiler kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilecektir.

Ödenecek olan kısa çalışma ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı oranında olacak ve yasal asgari ücretin % 120’sini geçemeyecektir.  Bu oranlara göre ödenecek  kısa çalışma ödeneğinin aylık miktarı, bugünkü yasal asgari ücrete göre en az 399,60 Tl.  en çok ise 799,20 Tl olacaktır.

            Azami altı aya kadar aylık 399,60 ile 799,20 Tl arasında kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için, işyerinin etkilendiği ekonomik kriz ve zorlayıcı sebebin varlığının tespiti yanında, çalışmakta olan işçilerin, son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması ve kısa çalışmanın başlayacağı tarihten önceki son 120 gün sürekli çalışmış olması gerekmektedir. Bu şartları haiz olmayan (taşımayan) işçiler, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamazlar.

III- İŞÇİNİN İŞE GİRİŞ VE ÇIKIŞ BİLDİRGELERİ İLE  İŞYERİ

                  BİLDİRİLGELERİ  BİR TEK SGK’NA  VERİLECEKTİR.

          5838 sayılı Kanunun 5. maddesiyle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa eklenen    Ek 1. madde ile  SGK’na  (SSK) yapılan bildirimlerin diğer kurumlara verilmesi gereken bildirimlerin yerine geçmesi ve bu bildirimlerin yeterli sayılması hükme bağlanmıştır.

          Çok yerinde ve isabetli olarak yapılmış ve 01.08.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan bu yeni düzenlemeye göre;

          1- İşverenler tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna (eski SSK) bildirilen Sigortalının İşe Giriş ve İşten Çıkış  Bildirgeleri,

          2- İşverenler tarafından, yeni işyeri tescili, işyerinin devri, intikalı ve nakli ile ilgili olarak  Kuruma vermesi gereken İşyeri Bildirgesi,

           3- 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 3. maddesi gereğince yapılan bildirimler,

4- 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 62. maddesi gereğince işverenin, işe aldığı veya herhangi bir nedenle iş sözleşmesi sona eren işçilerin, izleyen ayın 15’ine kadar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirdikleri Ek: 1 ve Ek 2 Bildirimleri,

               5- 4857 sayılı İş Kanununun 3. maddesi hükümleri uyarınca, bir işyerini kuran veya devralan, işyeri unvan ve adresini değiştiren, faaliyetine son veren işverenin, bir ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne vermesi gereken İşyeri Bildirgesi,

           6- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 48 inci maddesine göre hizmet akdi 51. maddede belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona ermiş olan sigortalılar hakkında; 15 gün içinde Türkiye İş Kurumuna yapılması gereken  İşten Ayrılma Bildirgesi,

            Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak bildirimler, bu bildirimlerin yerine geçecek ve ayrıca diğer kurumlara bildirimde bulunulmayacaktır.

          Yukarıda da belirtildiği gibi, bu maddede belirtilen uygulamalar, 01.08.2009 tarihinden itibaren  yürürlüğe girecektir ve buna ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.

            Buraya kadar belirtmeye çalıştığım değişiklikler doğru, yerinde, isabetli ve günümüzün şartlarına ve içinde bulunduğumuz ekonomik krize uygun olan değişikliklerdir.

            Ekonomi ağırlıklı ve istihdamı artırıcı önlemleri içeren ve salt bu amaçla çıkarılmış olan “Kriz Paketi” olarak da adlandırabileceğimiz bu  kanunla yeni külfetler getirecek olan İdari Para Cezası ile ilgili bir düzenleme yapılmış olması, kanunun çıkarılmış amacı ile bağdaşmamakta ve çelişmektedir.   

       IV- İŞTEN AYRILAN İŞÇİNİN 10 GÜN İÇİNDE BİLDİRİLMEMESİ  

              FİİLİNE İDARİ PARA CEZASI GETİRİLMİŞTİR.

             01.08.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 5838 sayılı anunun 

4. maddesiyle,5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun102. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (J) bendi ile Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olanların hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren işverenleri tarafından, 10 gün içinde,  Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, her bir sigortalı  için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

            Ekonomi ağırlıklı ve istihdamı artırıcı önlemleri içeren ve salt bu amaçla çıkarılmış olan “Kriz Paketi” olarak da adlandırabileceğimiz bu  kanunla yeni külfetler getirecek olan İdari Para Cezası ile ilgili bir düzenleme yapılmış olması, kanunun çıkarılış amacı ile bağdaşmamakta ve çelişmektedir.

         V- SONUÇ :

Ülkemizde yaşanan ve  her geçen gün giderek ağırlaşan bu ekonomik kriz nedeniyle 48.000 işyerinin kapanmış olması, üretimin durma noktasına gelecek kadar daralmış olması sonucunda 600 bin işçinin işten çıkarılmış olması, Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre işsizlik oranın % 10,9’a çıkmış olması, karşısında 5838 sayılı Kanunu ile getirilmiş olan ekonomik krizin etkilerini azaltmaya, işsizliği önlemeye yatırımların ve istihdamın teşvikine yönelik tedbirler, yerinde bir başlangıç olmuştur.

Ancak, ciddiye alınması gereken bir çok uzman ve ekonomistlerin değerlendirmelerine baktığımızda,    bu krizin kısa sürede bitmeyeceği, gittikçe derinleşerek ve etkisini arttırarak süreceğini kabul etmek gerekmektedir.

Hal böyle iken, işten ayrılan işçinin 10 gün içinde Kuruma bildirilmemesi, işçinin veya Kurumun herhangi bir maddi kaybı söz konusu olmayacağına ve bu bildirimin ayın 23’ün de Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile Kuruma verilmesinin kaçınılmaz olduğuna göre, işten çıkış bildirimi ile ilgili olarak her işçi için getirilmiş olan bir asgari ücret kadar alınacak İdari Para Cezası, gereksiz ve yararsız olmuştur.   03.03.2009

                                                               Ahmet Ağar

                                     Sosyal Güvenlik Müşaviri

Büklüm Sok. No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369-4199374   Fax : 0312- 4199371

 E-Mail: agarahmet@turmob.org.tr

 Web Sitemin adresi :   www.ahmetagar.com