Toplu İşçi Çıkarma Hangi Durumlarda Mümkün Olur?  
                                                                                   
               I- Giriş:

 Bilindiği gibi, Pandemi Salgını nedeniyle bütün işyerlerinde, işverenlerin işçileri işten çıkarma yasağının, 30 Haziran 2021 tarihinde sona ereceğinden,  bazı işverenlerin bir kısım işçilerini işten çıkarmayı düşündükleri bilinmekte ve beklenmektedir. 

İşyerinde toplu işçi çıkarma, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre belirlenmiş olan bazı durumların meydana çıkmış olması ile ancak mümkün olabilmektedir. Kanunda belirtilmiş olan şartların oluşmadığı durumlarda işyerinde toplu işçi çıkaran işverene, idari para cezası uygulanacaktır.

 Toplu işten çıkarma, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Belirtilen bu şartların ortaya çıkması ve mevcudiyeti durumunda ancak toplu işçi çıkarılabilir. Kanunda belirtilen şartların mevcut olmadığı bir işyerinde toplu işçi çıkarılması kanuna aykırı olacaktır. İş Hukukunda belirlenmiş olan toplu işçi çıkarma şartlarının neler olduğu ve yasal prosedürün ne şekilde olduğu, bu makalenin konusu olacaktır.

  II- Toplu İşçi Çıkarma Ne Demektir:

              İşverenin toplu bir şekilde ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde çok sayıda işçisini gruplar halinde iş sözleşmesini fesih etmesi,  İş Kanun’unda “Toplu İşçi Çıkarma” olarak tanımlanmıştır.

 III- Toplu işçi Çıkarabilmenin Şartları ve Yapılması Gerekenler:

          1- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesine göre, bir işten çıkarmanın, toplu işçi çıkarma olarak kabul edilebilmesi için bir arada bulunması gereken bazı şartlar öngörülmektedir.  Kanunda belirlenmiş olan bu düzenlemelere göre, bir işyerinde toplu işçi çıkarmak için işveren, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile bu işyerinde yetkili sendika varsa işyeri sendika temsilcisine ve Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü’nün ilgili il müdürlüğüne bildirmesi gerekir.   

2- İşverenin söz konusu yazılı bildiriminde işçi çıkarmanın nedenleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve gruplar ile işe son verme işlemlerinin hangi tarihlerde gerçekleştireceğini ve iş sözleşmesini fesih ederek işten çıkaracağı işçilerin ad ve soyadları ile T.C. Kimlik numaralarına ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.

3- İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü’nün ilgili il müdürlüğüne bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.

 4- İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe alması gerekir.

Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.

 IV- İş Sözleşmesi Feshedilecek İşçilere Bildirim Yapılması ve Süresi:

            Toplu işçi çıkarma, yukarıda belirtilen bildirimlerin yanı sıra, İş Kanun’un 17. maddesi  hükmü uyarınca, işveren, iş sözleşmesi feshedilecek olan her bir işçiye de ayrıca bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Bu fesih bildirimi,  her bir işçiye uygulanacak olan ihbar süresine uygun olarak yapılmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, işçilere yapılacak olan fesih bildirimlerinin, Türkiye İş Kurumu’nun ilgili il müdürlüğüne yapılacak olan bildirimden 30 gün sonra geçerli olmasıdır. Bu nedenle, işçilere, fesih için tanınan ihbar süreleri ancak söz konusu 30 günlük sürenin dolmasıyla sona erecektir. Otuz günün dolmasıyla birlikte işveren, işçiye verilen ihbar süresinin dolmasını bekleyebilir, ya da işçinin ihbar ve tazminatını ödeyerek iş sözleşmesini feshedebilir.

            V- İşyerinde Kaç İşçinin Çıkarılması Toplu İşçi Çıkarma Sayılır:

            Bir işyerinde çalışan işçi sayısı:

a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde 10 oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

Hizmet akdinin fesih edilerek işine son verilmesi Toplu İşçi Çıkarma sayılır.

            Yukarıdaki tablodan da görüleceği gibi, bir işyerinde işten çıkarmaların Toplu İşçi Çıkarma olarak sayılması için en az 10 işçinin bir ay içinde işten çıkarılmış olması gerekir.

Yukarıda belirtilen çalışan işçi sayısı ile iş sözleşmesi feshedilen işçi sayılarının tespitinde; işverenin Türkiye genelindeki tüm işyerlerindeki işçi sayılarının toplamı değil, toplu işçi çıkarılan işyerinde çalışan işçi sayılarının toplamı değerlendirilecektir.

            VI- Toplu İşçi Çıkarma İle İlgili Hükümlere Uymayan İşverene İdari Para Cezası:

            Toplu işçi çıkarma ile ilgili olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde belirtilen hükümlere aykırı şekilde işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline, işten çıkarılan her işçi için Kanunun 100. maddesi gereğince, 2021 yılında 1.145,00 TL idari para cezası uygulanacaktır.   

VII- Sonuç:

Yukarıda da açıklandığı gibi, bir işten çıkarmanın, “Toplu İşçi Çıkarma” olarak değerlendirilebilmesi için, 4857 sayılı Kanun’un 29. maddesinde belirtilen ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gereği olarak, toplu işçi çıkarmak zorunda kalınmış olduğu şartlarının oluşmuş olması ve bu nedenle toplu işçi çıkarmak istediğini en az 30 gün önceden bir yazı ile bu işyerinde yetkili sendika varsa işyeri sendika temsilcisine ve Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü’nün ilgili il müdürlüğüne bildirilmesi gerekir.  

            Kanunun 29. maddesine aykırı olarak işten çıkarılan her bir işçi için 1.145,00 TL idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca, bu cezanın ödenmesi, toplu işçi çıkarmayı kanuna uygun hale getirmeyecektir. Kanunda belirtilen şartlara aykırı olarak iş sözleşmeleri feshedilen işçiler, feshin geçersizliği ve işe iade davasını açabileceklerdir.

            Tek temennim, Ülkemizde kimsenin toplu işçi çıkarmak zorunda kalmamasıdır.

                                                                                                                        Ahmet Ağar

Sosyal Güvenlik Müşaviri 

Büklüm Sokak No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA 
Tel: 0312- 4199369  Fax: 0312- 4199371
e-posta: ahmetagar@ahmetagar.com
Web : www.ahmetagar.com