Toplu işçi çıkarmanın da kuralları var

İşverenler ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sebebiyle toplu olarak işçi çıkarabilir. Son zamanlarda küresel ekonomik krizin etkisiyle Türkiye'de de bazı işyerlerinde toplu olarak işçi çıkarılmaktadır.

4857 sayılı İş Yasası, toplu işçi çıkarmaları belirli kurallara bağlamıştır. Toplu işçi çıkarmanın söz konusu olabilmesi için bir işyerinde en az 20 işçinin çalışmış olması gerekmektedir. Bu nedenle 19 ve daha az sayıda işçi istihdam eden işyerleri için toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.

4857 sayılı yasanın 29. maddesine göre işyerinde çalışan işçi sayısı

* 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin,

            * 101 ile 300 işçi arasında ise en az yüzde on oranında işçinin,

           * 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin,

 işine İş Yasası'nın 17. maddesi hükümlerine göre ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.

Bizim görüşümüze göre bir aylık süreyi takvim ayı olarak algılamamak gerekir. Bir aylık süre son işçi çıkarma tarihinden itibaren geriye doğru bir ay gidilerek hesaplanan zaman dilimidir.

Toplu işçi çıkarma nedenleri

İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sebebiyle toplu olarak işçi çıkarabilir. Toplu işçi çıkarmalarda işletme içi nedenler; işyerinin küçültülmesi, yeni teknolojilerin kullanılması vb hususlardır. İşletme dışı nedenler; ülkede yaşanan ekonomik kriz, satış

olanaklarının azalması, enerji ve hammadde sıkıntısı vb hususlardır.

Aşağıda belirtilen işçiler toplu işçi çıkarmadaki sayıya dahil edilmezler. Bunlar 4857 sayılı yasanın; 10. maddesinde yer alan nitelikleri yönünden en çok 30 işgünü süren süreksiz işlerde istihdam edilen işçiler, 11. maddesine göre belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, 15. maddesine göre deneme süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin deneme süresi içerisinde iş sözleşmelerinin feshedilmesi suretiyle işten çıkarılanlar, 25. madde gereğince işverenin derhal fesih hakkını kullanarak işten çıkarılan işçiler, 29. maddesinde mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa bu nitelikteki işçiler hakkında toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile - İşyeri sendika temsilcilerine, - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili bölge müdürlüğüne - Türkiye İş Kurumu'nun ilgili birimine bildirir.

4857 sayılı yasa toplu işçi çıkartılması ile ilgili bildirimlerin yazılı yapılmasını öngörmüştür. Yapılacak olan bildirimlerde; işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları, işe

son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması

gerekmektedir.

Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur. Bildirimlerin

ilgili kurumlara (varsa sendika temsilcilerine) posta yolu ile gönderilmesi durumunda yasada açık bir

hüküm bulunmamakla beraber bize göre evrakın postaya verildiği tarih değil ilgili kurumun kaydına

girdiği tarih geçerli olacaktır. Bu nedenle toplu çıkarmaya ilişkin bildirimlerin ilgili kurumlara elden

yapılması 30 günlük sürenin aşılmasına engel olacaktır.

İşyerinin kapatılması

İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumu'na bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür. İşyerinin kesin ve devamlı surette faaliyetine son vermesi durumunda işyeri sendika

temsilcilerine bildirimde bulunulmaz.

İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde toplu olarak işten çıkarılan işçilerden nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır. İşveren, toplu işçi çıkarmalarda işçilere çalışma sürelerine uygun olarak ihbar öneli vermek veya ihbar tazminatı ödemek, bunun yanında kıdem tazminatı da ödemek zorundadır.

4857 sayılı yasanın 29. maddesinde belirtilen hükümlere aykırı olarak işçi çıkaran işveren veya vekili hakkında aynı yasanın 100. maddesi gereğince her işçi için 360 YTL (2008 yılı için) idari para cezası uygulanmaktadır. İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olan işten çıkarılan işçileri tercihen işe çağırmakla yükümlüdür. Toplu işçi çıkarmaya gidilen işyerlerinde çıkarma tarihinden itibaren altı ay içinde toplu işçi çıkarmanın konusu olan işlerde geçici iş ilişkisi gerçekleşmez.

Sendika görüşmesi

Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir. 4857 sayılı Yasa işveren ile işyeri sendika temsilcileri arasında toplu işçi çıkarılması ile ilgili görüşme uygulaması getirilmiştir. Yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır.

İşyerinde sendikal örgütlenme yoksa bu tür toplantılar yapılmayacaktır. Dolayısı ile sendikal örgütlenmenin olmadığı işyerlerinde işverenin karşısında işçileri temsil eden muhatap bulunmamaktadır. Sendikal örgütlenmenin olmadığı işyerleri için izin kurulu düzenlemesi gibi işçi ve işveren temsilcilerinden oluşacak bir kurulun oluşturulması yararlı olacaktır.

Toplu işçi çıkarma sonucunda; işçiler işsiz kalmakta, ülke ekonomisi zarar görmekte ve işverenler çeşitli yükümlülüklerle karşı karşıya kalmaktadır. Bugün krizden etkilenmeyen işyerleri ileride etkilenme endişesi ile bugünden toplu işçi çıkarma yolunu seçmemelidir. Toplu işçi çıkarma işveren tarafından son çare olarak görülmelidir. 03.12.2008

* Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi