YILLIK ÜCRETLİ İZNE HAK KAZANMA VE KULLANMA ŞARTLARI.

I- GİRİŞ:      

4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, işçinin yıllık ücretli izine hak kazanabilmesi için işyerinde işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. İşçi işe başladığı tarihten itibaren, en az bir yıl çalıştığı takdirde yıllık ücretli izne hak kazanmış olacaktır.

İşçinin bir yıllık çalışma süresi hesaplanırken, işçinin aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde yaptığı çalışma sürelerin toplamı dikkate alınarak hesaplanır.

İşçilerin yıllık ücretli izin süreleri, izin kullandırılması şekil ve şartları, kullanılmayan yıllık ücretli izinler ve ücretli izin günlerinin hesabında sayılmayan sürelerin neler olduğu ve nasıl hesaplanacağı, bu makalenin konusu olacaktır.

II- YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI VE İZİN SÜRELERİ:

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi ve hizmet süresi;

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,

b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara 20 günden,

c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden,

Az olamaz. 

Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır.

Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.

Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır.

          Yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılabileceğine, işverenin yönetim yetkisi gereğince işveren karar verecektir. İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmesi gerekir. İşçinin yıllık izin kullandığını, işveren ispatla yükümlüdür.

III- YILLIK İZİN SÜRESİNDE ÇALIŞMİŞ GİBİ SAYILAN HALLER:

Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır:

a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler,

b) Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler,

c) İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler, (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz)

d) Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü, (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla) 

e) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri,

f) İşveren tarafından verilen diğer izinler,

         g) Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi,
         Yıllık ücretli izin süresinin hesabında, çalışmış gibi sayılan sürelerdir.

            IV- YILLIK ÜCRETLİ İZİNİN KULLANILMASINDA BİLİNMESİ
                  GEREKEN HUSUSLAR:

1-    İşçiye verilecek yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez.

Bu iznin İş Kanunu’nda gösterilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur.

Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.

2-    İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya

dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.

3-    Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek

olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir  izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.

4-    İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini

ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.

5- Alt işveren işçilerinden, alt işvereni değiştiği hâlde aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır. Asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür.

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğindeki düzenlemeye göre, işveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.

Bu uygulamaya gidildiğinde, izin kurulu izin çizelgelerini, toplu izne çıkacak işçiler aynı zamanda izne başlayacak ve Kanunun 53. maddesindeki izin sürelerine ve yol izni isteklerine göre her işçinin izin süresinin bitimini gösterecek biçimde düzenler ve ilan eder.

Toplu izin dönemleri, bu dönemlerde henüz yıllık ücretli izin hakkını kazanmayan işçileri de kapsayacak şekilde belirlenebilir. Şu kadar ki, ertesi yıl veya yıllarda bu toplu izin yönteminin uygulanmaması halinde, bu durumda olanların gelecek yıllık ücretli izne hak kazanacakları tarih, genel esaslara göre belirlenir.

VI- YILLIK İZNİNİ KULLANAN İŞÇİ BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞAMAZ:

Yıllık ücretli izin çalışanların yıl içinde çalışmaları karşılığında dinlenmeleri, fiziki ve psikolojik olarak işyerinde daha verimli bir şekilde çalışmaları için verilmiş anayasal yasal ve vazgeçilmez olan bir haktır. Yıllık izin kullanan işçinin bu sürede dinlenmeyip başka bir işte çalışması ise iznin anlamını yitirmesi demektir.

Bu nedenle, İş Kanunu’nun 58. Maddesinde yer alan düzenlemeye göre, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı tespit edilmesi halinde, bu izin süresi içinde kendisine ödenen izin ücreti işveren tarafından geri alabilme hakkı vardır.

VII- İŞÇİNİN HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNDE İZİN ÜCRETİ:

İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97. Maddesi ve SGK İşveren Uygulama Tebliğinin 7.2 bendine göre, 4857 sayılı Kanunun 59. maddesine göre akdin feshedildiği tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki yıllık izin sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilecektir. Akdin feshedildiği ayda çalışılan gün sayısına tekabül eden günlük prime esas kazancın, prime esas günlük kazanç alt sınırının 6,5 katından fazla olması halinde, aşan kısım prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde İş Kanunu’nda belirtilen bildirim süresiyle, işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.

VIII- İŞYERİNDE İZİN KURULUNUN KURULMASI:

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinin 15. maddesine fıkrasına göre, 4857 sayılı Kanun kapsamında bulunan ve işçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde izin kurulu kurulması zorunludur.

          İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan bir izin kurulunun kurulması gerekir.

Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir.                                  
         Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir. Asil üyelerin yokluğunda yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır.
       Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul üyeleri görevine devam eder.

       IX- İZİN KURULUNUNGEREV VE YETKİLERİ:

       İzin kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:

       a) İşçiler tarafından verilip işveren veya işveren vekili tarafından izin kuruluna iletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunmak,
       b) İzin çizelgelerini; işçilerin kıdemlerini, izni belirli bir dönemde kullanmak bakımından içinde bulundukları zorunluluk veya işyerindeki genel durumlar dikkate alınarak, işin aksamadan yürütülmesini ve işçi sayısını göz önünde bulundurarak hazırlamak ve işyerinde ilan etmek.

X- SUNUÇ OLARAK:

4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, işçinin yıllık ücretli izine hak kazanabilmesi için işyerinde işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. İşçi işe başladığı tarihten itibaren, en az bir yıl çalıştığı takdirde yıllık ücretli izne hak kazanmış olacaktır.

Yıllık ücretli izin konusunda zaman zaman, işçi ile işveren arasında anlaşmazlıklar ve ihtilaflar çıkmakta olduğu bilinmektedir. Her iki tarafın da haksızlığa uğramaması için, yukarıda belirtilen yasan kurullara uyulması ve  İşçinin yılık izin kullandığını, ispat etme yükümlülüğü işverene ait olduğu için, 4857 sayılı Kanunun 56/6 maddesine göre işyerinde yıllık ücretli izin defterinin tutulması ve izin kullanan işçilerin gidiş- geliş tarihlerinin bu deftere mutlaka yazılması gerektiğini belirtmek isterim.

                                                                                                                Ahmet Ağar

                                                                                   Sosyal Güvenlik Müşaviri

Büklüm Sokak No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA 
Tel: 0312- 4199369  Fax: 0312- 4199371
e-posta: ahmetagar@ahmetagar.com
Web : www.ahmetagar.com