Çalışanların Bireysel Emeklilik Sistemine Girmeleri  Zorunlu Olmamalıdır.

I- GİRİŞ:

Bilindiği gibi, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) 01.01.2017 tarihinden itibaren kademeli olarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

            6740 sayılı Kanunla, 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunda yapılan düzenlemeyle, çalışanların otomatik olarak bir emeklilik planına dâhil edilmesi zorunluluğu getirilmiş ve buna ilişkin çıkarılan “Çalışanların İşverenleri Aracılığıyla Otomatik Olarak Emeklilik Planına Dahil Edilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik”, Bakanlar Kurulu kararı ile 01.01.2017 tarihinden itibaren  yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu kanun ve çıkarılan yeni yönetmelik hükümlerine göre, özel ve kamu sektöründe çalışanlardan, Türk vatandaşı olan ve 45 yaşını doldurmamış tüm çalışanların Bireysel Emeklilik Sistemine dahil edilmeleri zorunlu bulunmaktadır.

İşçi ve memurların kendi iradeleri dışında ZORUNLU olarak Bireysel Emeklilik Sistemine dahil edilmesine ilişkin yapılan yeni düzenlemenin şekil ve şartları ile bu sisteme dahil olmanın, kişinin iradesine ve gönüllülük esasına tabi olması ve zorunlu olmaktan mutlaka çıkarılması gerektiği, bu makalenin konusunu oluşturacaktır.

II- Bireysel Emeklilik Sistemi Kapsamına Zorunlu Olarak Dahil Olanlar:

Türk vatandaşı veya 29.05.2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. Maddesi kapsamında olup, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre (SSK ve Emekli Sandığına tabi)  çalışanlardan;

a- İşverenin Yönetmelik kapsamına alınma tarihi itibariyle çalışmakta olan 45 yaşını doldurmamış kişileri,

b- İşverenin kapsama alınmasından sonra bu işverene  bağlı olarak  işe başlayan ve işe başlama tarihinde 45 yaşını doldurmamış kişileri ve bu çalışanları istihdam eden işverenleri kapsar.

III- Özel Sektörde Çalışanların Bireysel Emeklik Kapsamına Alınması:

Söz konusu yönetmelik hükümlerine göre, 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre ( SSK’lı) özel sektörde istihdam edilen çalışanlar,  aşağıda belirtilen tarihlerden itibaren  işverenin  bir veya birden fazla emeklilik şirketi ile imzalamış olduğu sözleşme kapsamında bireysel emeklilik planına dahil edilecektir.

IV- Çalışanların Yönetmelik Kapsamında Otomatik Olarak Bireysel  Emeklilik

       Planına Dahil Edileceği  Uygulama Tarihleri:

a) Çalışan sayısı bin  ve üzerinde olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar;

                01.01.2017 tarihinden itibaren,

b) Çalışan sayısı ikiyüz elli ve üzerinde ancak binden az olan bir işverene bağlı olarak        

     çalışanlar;  01.04.2017 tarihinden itibaren,

c) Çalışan sayısı yüz ve üzerinde ancak ikiyüzelliden az  olan bir işverene bağlı  

     olarak çalışanlar; 01.07.2017 tarihinden itibaren,

ç) Çalışan sayısı elli ve üzerinde ancak yüzden az olan bir işverene bağlı olarak

     çalışanlar;  01.01.2018 tarihinden itibaren,

d) Çalışan sayısı on ve üzerinde ancak elliden az olan bir işverene bağlı olarak

     çalışanlar;  01.07.2018 tarihinden itibaren,

e) Çalışan sayısı beş ve üzerinde ancak ondan az olan bir işverene bağlı olarak

     çalışanlar;  01.01.2019 tarihinden itibaren,

      otomatik olarak bireysel emeklilik planına dahil edilecektir.

V- Yeni İşe Başlayanların Sisteme Dahil Edilmesi:

Yukarıda belirtilen tarihlerde veya bu tarihlerden sonra işe başlayanlardan 45 yaşın altında olanlar, hizmet akdinin yürürlüğe girdiği tarihte otomatik olarak bireysel emeklilik planına zorunlu olarak  dahil edileceklerdir.

            VI- Birden Fazla İşyeri Olan İşverenin Çalışan Sayısının Belirlenmesi:

Birden fazla işyeri olan İşverenin çalışan sayısının belirlenmesinde, bütün işyerlerinde çalışanların toplamı göz önünde bulundurulacaktır. İşyerlerinin başka illerde olması bu durumu değiştirmeyecektir.

Çalışan sayısının belirlenmesinde, 5510 sayılı Kanunun 5/g maddesi kapsamında yer alan ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelere götürülen işçiler hariç,    Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı işçi sayıları dikkate alınacaktır. Birden fazla işyeri olan işverenler için bütün işyerlerindeki çalışanların toplamı esas alınacaktır. Bir defa kapsama alınan işverenin çalışan sayısında, kapsama alınma tarihini müteakip gerçekleşen azalmalar dikkate alınmayacak.

VII- Çalışanın Katkı Payının Hesaplanması ve Emeklilik Şirketine Aktarılması:

Yönetmelik kapsamında çalışanların ücretinden işveren tarafından prime esas kazancın %3’ü oranında çalışan katkı payı hesaplanır. Hesaplanan tutarın virgülden sonraki kısmı hesaplamada dikkate alınmaz.

Çalışanların ücretinden aylık olarak (2017 de) en az 53 TL ile 400 TL arasında Zorunlu olarak kesilecek olan çalışan  katkı payı tutarı, işverenin bir veya birden fazla emeklilik şirketi ile imzalamış olduğu sözleşme kapsamında ilgili bireysel emeklilik şirketine aktarılacaktır.

Bir emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde bir emeklilik planı var ise, çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılacak. Böyle bir plan bulunmuyorsa ve çalışan talep ederse önceki işyerinde düzenlenmiş sözleşme kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilecek; talep etmezse emeklilik sözleşmesi sonlandırılacaktır.

VIII-  Çalışan İşçinin Bu sistemden (BES) Cayma Hakkı Bulunmaktadır:

Yapılan bu düzenleme çerçevesinde, kapsama giren işverenler, bir emeklilik şirketiyle anlaşıp 45 yaşın altındaki tüm çalışanlarını bir emeklilik planına dâhil etmekle yükümlüdür. Ancak işçi, işveren tarafından emeklilik planına dâhil edildiğine ilişkin bildirim yapıldığı tarihten itibaren iki ay içerisinde emeklilik sistemine dâhil olmamayı seçebilir. İşçini “CAYMA” hakkını kullanması durumunda, o tarihe kadar fona ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte, on iş günü içinde işçiye iade edilecektir. Ayrıca, cayma hakkını kullanmayan işçi, bazı durumlarda katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebilecektir.

            IX- Bireysel Emeklilik Sisteminde Emeklilik Şartları ve Devlet Katkısı:

İşverenleri tarafından bu kapsamda otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine dâhil edilen çalışanların emekli olmaya hak kazanmaları için sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşuluyla 56 yaşını tamamlamaları gerekiyor. Bu durumda çalışan bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin kendisine bir defada ödenmesini, veya bir yıllık gelir sigortası sözleşmesi uyarınca aylık olarak bağlanmasını talep edebilecektir.    

Emekliliğe hak kazanmadan çalışanın sistemden ayrılması mümkün. Ancak bu durumda çalışan devlet katkısının tamamına hak kazanamayacaktır.

Çalışanlar tarafından ödenen katkı paylarına, mevcut bireysel emeklilik sistemi ile aynı koşullara tabi olarak % 25 oranında Devlet katkısı teşviki verilecektir. Cayma süresi sonrasında sistemde devam etmeye karar veren çalışanlara, 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununa göre 1.000 TL tutarında Devlet katkısı sağlanacaktır. Ayrıca, emeklilik halinde hesabındaki birikimi en az 10 yıl süreli yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana birikiminin % 5’i oranında ek Devlet katkısı teşviki verilecektir.

X- BES ile ilgili İşverenlere Önemli  Yükümlülük ve sorumluluklar Getirilmiştir:

Çalışanların işverenleri aracılığıyla otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesi ile ilgili olarak, hem kamu kesimi işverenleri hem de özel sektör işverenleri tarafından yerine getirilmesi gereken bir takım yükümlülükler bulunmaktadır.

1- İşverenler öncelikle, otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi imzalamak zorundadır. Bu göre, işverenlerin merkez ve/veya taşra birimleri adına emeklilik sözleşmesi imzalanmasına ilişkin olarak yetkili yöneticilerini belirlemesi de gerekmektedir.

2- İşverenlerin sözleşme imzalayacağı şirketin seçiminde, hizmet kalitesi ve çalışanlara sunulan avantajları dikkate almaları gerekmektedir.

3- İşverenler tarafından yerine getirilecek en önemli yükümlülüklerden bir diğeri ise, çalışan tarafından sisteme ödenecek katkı paylarının çalışanın ücretinden kesilerek emeklilik şirketine aktarılmasıdır. İşveren katkı payını zamanında emeklilik şirketine aktarmaz veya geç aktarırsa çalışanın birikiminde oluşabilecek parasal kaybı telafi etmek zorundadır.

4- işverenler, çalışanların katkı paylarının yönlendirileceği fonlara ilişkin olarak “faiz içeren” veya “faiz içermeyen” şeklinde tercihlerini almak, tercihte bulunmayanlar adına  tercihte bulunmak, çalışanın bilgilerini şirkete göndermek ve çalışanın sözleşmesi ile ilgili bir takım taleplerini şirkete iletmekle de yükümlü bulunmaktadırlar.

Söz konusu bu  yükümlülüklerin yerine getirilmesi işverenin sorumluluğunda olup, yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverenlere, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından idari para cezası uygulanması mümkün bulunmaktadır.

XI- Sonuç ve Değerlendirme:

1- Yapılan bu düzenlemeyle, özel ve kamu sektöründe çalışanlardan, 45 yaşını doldurmamış tüm çalışanların, ekonomik gücüne ve isteğine bakılmaksızın iradeleri dışında  ZORUNLU olarak  Bireysel Emeklilik Sistemine dahil edilmeleri,  evrensel hukuk ilkelerine aykırıdır.

2- Yapılan bu düzenleme, çalışanların yararına olacağı varsayımı ile yapılmış ise, neden tüm çalışanları değil de, sadece 45 yaşın altındaki çalışanları kapsamaktadır?  Bundan dolayı da, Bireysel Emeklilik Sistemi, İş Kanunundaki, işverenin işçiye eşit davranma ilkesine ve  Anayasamızdaki Eşitlik İlkesine tamamen aykırıdır.

3- Geleceğe yatırım ve tasarruf yapmak amacıyla, bireysel emeklilik sistemine dahil olmak, kişinin iradesine ve gönüllülük esasına tabi olmalıdır. Çalışanların iradesi ve isteği dışında, ücretlerinden zorunlu olarak katkı payı adı altında kesinti yapılmaması yönünde yeni bir düzenlemenin mutlaka yapılmasının doğru ve yararlı olacağı görüşündeyim.

                                                                                                 Ahmet Ağar

                                                                                                                               Sosyal Güvenlik Müşaviri

Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş Emeklilik Şirketlerin Unvanları aşağıya çıkarılmıştır.

1-     Aegon Emeklillik ve Hayat A.Ş.

2-     Allianz Hayat ve Emeklilik A.Ş.

3-     Allianz Yaşam ve Emeklilik A.Ş.

4-     Anadolu Hayat ve Emeklilik A.Ş.

5-     Asya Emeklilik ve Hayat Ş.

6-     Avivasa Emeklilik ve Hayat Ş.

7-     Axa Hayat ve Emeklilik A.Ş.

8-     BNP Paribas Cardif Emeklilik A.Ş.

9-     Cigna Finans Emeklilik ve Hayat Ş.

10-   Fiba Emeklilik ve Hayat A.Ş.

11-   Garanti Emeklilik ve Hayat Ş.

12-   Groupama Emeklilik A.Ş.

13-   Halk Hayat ve Emeklilik A.Ş.

14-   NN Hayat ve Emeklilik A.Ş.

15-   Katılım Emeklilik ve Hayat A.Ş

16-   Metlife Emeklilik ve Hayat A.Ş

17-   Vakıf Emeklilik  Ş.

18-   Ziraat Hayat ve Emeklilik A.Ş.