İşçi ve İşverenler Arasında Çıkacak Uyuşmazlıklarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu Getirilmiştir.

             I- GİRİŞ:

             5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nu yürürlükten kaldıran 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, çalışma hayatında işçi ve işverenler arasında çıkacak uyuşmazlıklarda büyük çoğunluğunda iş mahkemesinden önce arabulucuya başvurma zorunluluğu ile ilgili getirilen yeni düzenlemeler, 01.01.2018 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

İşçi ve işverenler arasında çıkacak iş uyuşmazlıkları ile ilgili olarak iş mahkemesine  başvurmadan önce, hangi konularda nereye başvuruda bulunulabileceği, hangi konularda doğrudan iş mahkemesine gidilebileceği ve hangi konularda mahkemeden önce arabulucuya başvurulmasının zorunlu olduğu, bu makalenin konusu olacaktır

II- İş Mahkemesinden Önce Arabulucuya Başvurulması Zorunlu Olan Hususlar:

7036 sayılı Kanuna göre, 01.01.2018 tarihinden itibaren kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai, hafta tatili  ve yıllık ücretli izin gibi  işçilik alacakları ile işe iade taleplerinde,  iş mahkemesinden dava açılmadan önce, arabulucuya başvurulmuş olması şart ve  zorunlu olduğundan, arabulucuya başvurmadan önce doğrudan iş mahkemesine dava  açılması halinde,  açılan dava usulden reddedilecektir.

Davacı, arabuluculuk sonunda anlaşmaya varılamadığına  ilişkin son tutanağın  aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini, dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması halinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi taktirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderecektir. Bu ihtarın gereği yerine getirilmemesi durumunda, davanın usulden reddine karar verilecektir.  Kanunun amir hükmü uyarınca, işçinin kıdem ve ihbar, fazla mesai ve yıllık ücretli izin alacakları ile işe iade taleplerinde, önce arabulucuya başvurması ve buradan bir anlaşmaya varılamadığına dair tutanak düzenlenmeden iş mahkemesine dava açılması mümkün değildir.   

            Ancak, iş kazası veya meslek hastalığından dolayı maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında, arabulucuya başvuru şartı ve zorunluluğu bulunmamaktadır.

             III- Arabulucuya Başvuru Nasıl ve Nereden Yapılacaktır: 

           İş uyuşmazlığının tarafları arabuluculuk başvurusunu, davalı olan tarafın yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, büro kurulmayan yerlerde ise görevli yazı işleri müdürlüğüne yapılacaktır. Başvuru üzerine taraflar isterlerse listede yer alan bir arabulucunun görevlendirilmesini talep edebileceklerdir. Böyle bir talepleri yoksa, arabulucu atamasını ilgili büro tarafından yapacaktır.

Arabulucu, uyuşmazlık taraflarını görevlendirilme konusunda bilgilendirip toplantıya davet edecek. Taraflar, arabulucuda yapılacak görüşmelere bizzat katılabilecekleri gibi, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla  da katılabilirler. İşverenlerin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı  imzalayabilir.

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırmakla yükümlü. Bu süre arabulucu tarafından ancak zorunlu hallerde ve en fazla bir hafta uzatılabiliyor. Dolayısıyla, taraflar arasındaki ihtilaf kısa bir süre içerisinde arabulucu nezdinde bir karara bağlanacaktır.

IV- Kanuna Aykırı İşten Çıkarıldığını İddia Eden İşçi, Arabulucuya Gidecek:

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası  ile fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren  bir ay içinde işe iade talebiyle, arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk  görüşmeleri sonucunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açabilecektir.  

Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde  taraflara resen tebliğ edilir. Bu kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

Arabulucudaki görüşmeler sonucunda tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları hâlinde, işçinin işe başlatma tarihi, boşta geçen süreye ilişkin verilecek ücret ve diğer hakların toplam parasal miktarın, işçinin işe başlatılmaması durumunda işverence işçiye ödemesi gereken tazminat miktarının belirlenmesinin zorunlu olduğu, işçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması durumunda ise, iş akdi feshinin geçerli hale geleceği, 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile hüküm altına alınmıştır bulunmaktadır.  Bu bakımdan hem işçi hem de işveren açısından, arabuluculuk müzakereleri sonucunda varılacak anlaşmalarda, bu hususlar çok önem arz etmektedir. 

V-  İşçi Alacaklarında Zamanaşımı 10 Yıldan  5 Yıla İndirildi:

7036 sayılı Kanunla, 4857 sayılı İş Kanuna eklenen Ek 3. madde ile iş sözleşmelerinden kaynaklanmak kaydıyla hangi kanuna tabi olursa olsun, yıllık izin ücreti, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi işçi alacaklarının zamanaşımı süresi 10 yıldan 5 yıla indirmiştir.

Ancak yapılan bu düzenleme, 12.10.2017 tarihinden sonra hizmet akdi feshedilecek olan  işçilerin iş sözleşmelerinden ve kanunlardan kaynaklanan işçi alacakları için geçerli olacak olup, bu tarihten önce işlemeye başlamış bulunan zamanaşımı süreleri, değişiklikten önceki hükümlere  tabi olacaktır. Ayrıca, uyuşmazlık tarafları açısından, arabuluculuğa ilk başvurudan son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı ve hak düşürücü süreler durmuş sayılacak.  

            VI- Arabuluculuk Ücreti Kimler Ödeyecektir:

 1- Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu olacaktır. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde kalacaktır.

 2- Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret  Arabuluculuk Ücret Tarifesinin  İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanacaktır. Bu durumda ücret, 2018 yılı için ilk 3 saate kadar taraflardan her biri  270,00 TL ödeyecektir.

 3- İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir. Bu da ilk 30.000 TL için % 6, sonra gelen 40.000 TL için % 5 şeklinde olacaktır.

  4- Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az sürede tarafların anlaşamayacağının tespit edilmesi halinde tarifede belirlenen iki saatlik asgari ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenecek. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde  karşılanacaktır.

             VII- Dava Açılmadan Önce SGK’ya Başvurulması Zorunludur:

   Hizmet akdiyle çalışan işçilerin, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile diğer sosyal güvenlik mevzuatından doğan uyuşmazlıklarında, hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talepleri hariç olmak üzere, dava açılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurmaları zorunlu bulunmaktadır Diğer kanunlarda öngörülen süreler saklı kalmak kaydıyla SGK’ya yapılan başvuruya 60 gün içinde Kurum tarafından cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılır. Kuruma karşı dava açılabilmesi için taleplerin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması şarttır. Kuruma başvuruda geçirilecek süre zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

Hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talebi ile işveren aleyhine açılan davalarda, dava Kuruma resen ihbar edilir. İhbar üzerine davaya davalı yanında ferî müdahil olarak katılan Kurum, yanında katıldığı taraf başvurmasa dahi kanun yoluna başvurabilir. Kurum, yargılama sonucu verilecek kararı kesinleştikten sonra uygulamakla yükümlüdür.

             VIII- Sonuç:

             1- 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununa göre, 01.01.2018 tarihinden itibaren, bireysel veya toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan işçi veya işveren alacağı ile kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai, hafta tatili  ve yıllık ücretli izin gibi  işçilik alacakları ile işe iade taleplerinde,  iş mahkemesinden dava açılmadan önce, arabulucuya başvurulmuş olması şart ve  zorunlu olduğundan, arabulucuya başvurmadan önce doğrudan iş mahkemesine dava  açılması halinde,  açılan dava usulden reddedilecektir.

 2- Yapılan bu düzenlemeye göre, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununa göre işçi – işveren ilişkisinden kaynaklanan, bireysel veya toplu iş sözleşmesine istinaden işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebine ilişkin bir uyuşmazlığın arabuluculuk süreci sonucunda anlaşma ile sona ermesi durumunda, imzalanan arabuluculuk anlaşma tutanağı mahkeme kararı niteliğinde sayılacak ve üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca  ayrıca dava açılamayacaktır

                                                                                                                                      Ahmet Ağar

                                                                                                                            Sosyal Güvenlik Müşaviri

Büklüm Sok. No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369-4199374   Fax : 0312- 4199371    

 E-Mail: ahmetagar@ahmetagar.com

 Web:   www.ahmetagar.com