İŞYERİNDE 50 VE ÜZERİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENLERE

           YENİ MALİ KÜLFETLER VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER GETİRİLMİŞTİR.

            I- GİRİŞ :

          İşyeri Sağlık Ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik, daha önce yayımlanarak yürürlüğü girmişti. Bu  Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ ise, 09.12.2009 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama tebliği ile, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunan ve devamlı olarak en az  50 ve  daha fazla işçi çalıştırılan   ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde en az bir işyeri hekimi, sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde ise ayrıca en az bir iş güvenliği uzmanının çalıştırılması zorunluluğu getirilmiştir.

          Ayrıca, söz konusu yönetmelik ve uygulama tebliğe göre,  devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek üzere, işyeri tehlike derecesine ve işçi sayısına göre işyerinde   işyeri sağlık ve güvenlik birimi (İSGB) kurulması gerektiği hükme bağlanmıştır.  

İşverenlere getirilen bu ilave, yeni mali külfetler ve yasal yükümlülükleri düzenleyen söz konusu tebliğin uygulanmasında çok ciddi zorlukların ve büyük karışıklıkların yaşanacağı sinyallerini vermektedir. Bunu  şimdiden tahayyül ve hissettiğimi belirterek görüşlerimi yansıtmak istiyorum.   

          II- İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ :

          İşyerinde kurulacak İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi’nde, (SGB, devamlı olarak 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan bütün işyerlerinde en az bir işyeri hekimi, sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde ise en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi zorunlu bulunmaktadır.

          Bunun dışında, 25.11.2009 tarihli resmi Gazetede yayımlanan İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği ile işyerleri;  az tehlikeli, tehlikeli,  ve çok tehlikeli olmak üzere üç ayrı sınıfa ayrılmıştır. Üç değişik tehlike derecesinde bulunan işyerlerinde, işyerinde koruyucu sağlık hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak üzere işverence hekim dışındaki diğer sağlık personeli de görevlendirilebilecektir.

          Buna göre;

          a – Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 ve daha fazla işçi çalıştıran,

          b – Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750 ve daha fazla işçi çalıştıran,

          c – Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştıran

          işverenler, işyerlerinde, İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi  kurmakla yükümlüdür. Bu işyerlerinde işyeri hekimi ve sanayiden sayılan işlerde ise iş güvenliği uzmanı tam gün çalıştırılır. Tehlike sınıfına göre yukarıda belirtilen sayıların altında işçi çalıştıran işverenler ise iş sağlığı ve güvenliği hizmetinin tamamını dışarıdan aldığı takdirde işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve bir ilkyardımcı bulunduracaktır.

          d- İşyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulması zorunlu olan işyerlerinden; az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’ e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750’ ye kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500’ e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, işverenlerin, sağlık ve güvenlik hizmeti verme yükümlülüklerinin tamamını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet almak suretiyle yerine getirmeleri durumunda, işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve ilkyardım yönetmeliğinde belirtilen sayıda ilkyardımcı olması kaydıyla bina ve donanım şartı aranmayacaktır.

          e- Devlet memuru olarak çalışırken kendi kurumunda işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olarak  görevlendirilen kişilerin görevlendirme yazıları, Çalışma ve Sosyal Genel Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğe gönderilmesi gerekir.

          III- (A) SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI BELGESİ KİMLERE VERİLİR:

      (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi alabilmek için aşağıdaki koşulların gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

     1) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişlerine istekleri halinde verilir.

     2) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az sekiz yıl görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına istekleri halinde verilir.

     3) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az beş yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyerek eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına katılanlardan, Genel Müdürlükçe yaptırılan (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara verilir.

     B Sınıfı Uzmanlık belgesi alabilmek için en az iki yıl C sınıfı iş güvenliği uzmanlığında çalışmış olması gerekmektedir.

     Yukarıda da görüldüğü üzere, A sınıfı İş Güvenliği Uzmanlık Belgesini alabilmek için en az yedi yıllık bir süreye ihtiyaç bulunmaktadır. Şu anda Türkiye’de A sınıfı İş Güvenliği Uzmanlık belgesine sahip toplam 680 kişi bulunmaktadır Bunların 430 kişisi Kamu işyerinde çalışmaktadır. Geriye kalan 250 kişi ise serbest çalışmaktadır.

     Türkiye’de sanayiden sayılan, işyerinde 50 ve üzerinde işçi çalıştıran 1.917 kamuya ait, 13.945 özel sektöre ait  işyeri olmak üzere toplam 15.862 işyerinin mevcut olduğu göz önüne alındığında,  A sınıfı uzmanlık belgesine sahip olanların yeterli sayıda olmadığı açıktır. Bu durumda söz konusu tebliğ hükümlerinin uygulanmasında sıkıntıların yaşanacağı şimdiden gözükmektedir. Bu bağlamda A sınıfı iş güvenliği uzmanı çalıştırmak zorunda olan işverenlerin, bu belgeye sahip birisini bulmaları oldukça zor ve hatta imkânsız olacaktır.

          IV- ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ :

          Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi, yönetmelikle getirilmiş yeni bir birimdir. Bu birim, bir veya birden fazla işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini vermek üzere işyeri dışında kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişiler tarafından  kurulabilmektedir.

          Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi, kurucularından biri veya yöneticisi işyeri hekimi veya (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı olmak  ve kuruluş talebi sırasında işyeri hekimliği veya iş güvenliği uzmanlığı belgelerini ibraz etmeleri zorunludur. Bir OSGB’de kurucu ortak olan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı, yeni kurulacak veya kurulmuş olan başka bir OSGB’ye kurucu ortak olamayacaktır. Kurucu olmayan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının tam süreli iş sözleşmesi ile istihdam edildiği belgelendirilir. OSGB’de istihdam edilmesi zorunluluğu bulunan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının işten ayrılması halinde bir başka işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının istihdam edilmesi zorunludur. Aksi takdirde 15 gün içinde bu noksanlığı yerine getirmeyen OSGB’nin yetki belgesi yönetmeliğin 17. maddesi gereğince iptal edilir.

          V- İŞYERLERİNİN,  DAHİL OLDUKLARI TEHLİKE DERECE VE SINIFLARI:   

          25.11.2009 tarih ve 27417 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği’ne göre işyerleri üç ayrı kategoride değerlendirilmiş ve yapılan işin özelliğine ve tehlike derecesine göre sınıflandırılmıştır. Buna göre;  

           a) Az Tehlikeli İşler :

              1)  Gazete, mecmua yönetim yerleri, yayın evlerinde yapılan işler

           2)  Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere camı toptancılığı

           3)  Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçaları toptancılığı

           4)  Her türlü madeni, cam eşyası, elektrik malz., radyo, buzdolabı, benzeri eşya toptancılığı

           5) Madeni yağların satışı.

                Gibi toplam 138 muhtelif benzeri işyerlerinde yapılan işler, az tehlikeli işler olarak,  

          b)  Tehlikeli İşler:

          1) Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması ve dalyan işleri

          2) Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının, avlanması, toplanması ve üretimi

          3) Elle yapılan maden ayıklama işleri

          4) Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii, pamuk işleme işleri (çırçır)

          5) Hububat silolarındaki faaliyetler

              Gibi toplam 117 muhtelif benzeri işyerlerinde yapılan işler, tehlikeli işler olarak,  

          c)  Çok Tehlikeli İşler:

          1) Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri

          2) Elektrik enerjisinin üretimi

          3) Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon, tesisatı ve havai hat boru hattı inşaat, tamirat ve bakım işleri

          4) Bina, liman, iskele, köprü, baraj, ve benzeri inşaat dolayısıyla müstakilen yapılan tetkik ve deneme mahiyetindeki sondaj işleri

          5) Nikelaj kaplama ve galvanoplasti işleri, kalaycılık

          6) Demiryolu, metro, tünel ve yeraltı inşaatı ve tamiratı

          7) Isıtma ve enerji amacıyla buhar üretimi ve dağıtım işleri.

              Gibi toplam 72 muhtelif benzeri işyerlerinde yapılan işler, çok tehlikeli işler olarak, 

              Belirlenmiştir.

          VI- TAŞERONUN  İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ KURMASI:

            Örnek olarak, Sanayiden sayılan, ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde devamlı olarak 530  işçi çalıştıran asıl işveren ile bu işletmedeki alt işverenin  (Taşeron) işyerinde 55 işçisinin bulunması halinde; asıl işveren İSGB’de tam gün bir işyeri hekimi ile en az biri (A) sınıfı olmak üzere iş güvenliği uzmanını görevlendirmek zorundadır.

          Aynı işyeri içinde faaliyet gösteren alt işverenler; asıl işverenin izni ile işçi sayısı oranında masraflara katılarak asıl işveren tarafından kurulan İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi’nden yararlanabilir.

          İSGB’de tam gün çalışan işyeri hekimi ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı sadece asıl işverenin koruyucu ve önleyici hizmetlerini vermekle yükümlüdür. Bunun dışında asıl işverenin  kalan 30 işçisi ve taşeronun- alt işverenin 55 işçisi olmak üzere toplam 85 işçi için yönetmelikte belirtilen  sürelere uygun ilave işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.  

          Taşeronun işçi sayısının 50’nin olması halinde, işçilerin periyodik sağlık kontrolleri İSGB’nde görevli işyeri hekimlerince yapılabilir. Bu hizmetlere yönelik ücretler asıl işverenlerle yapılacak mutabakata göre belirlenir. Hizmet sürelerinin hesaplanmasında taşeronlara ait işçi sayıları, işyeri hekimleri ile yapılan sözleşmede dikkate alınır.

          Diğer yandan, bir işyerinde asıl işverenin 48 işçisi, taşeronun 40 işçisi bulunması halinde, her iki işverenin de İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurma mecburiyeti yoktur.

          Buna mukabil, asıl işverenin işçi sayısı 50’nin altında,  taşeronun işçi sayısı 50’nin üstende olması durumunda, taşeron tarafından  İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurmak zorunluluğu vardır. Bunun için asıl işveren, taşerona yer göstermek – vermek zorundadır.

          VII- SONUÇ:

            4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunan ve devamlı olarak en az 50 ve  daha fazla işçi çalıştırılan ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde en az bir işyeri hekimi, sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde ise ayrıca en az bir iş güvenliği uzmanının çalıştırılması, çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştıran işverenler, işyerlerinde İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurmakla zorunlu tutulmuşlardır. İşverenlere getirilen bu ilave yeni mali külfetler ve yasal yükümlülükleri düzenleyen söz konusu tebliğin uygulanmasında çok ciddi zorlukların ve büyük sıkıntıların  yaşanacağı,  halen yeterli sayıda A sınıfı iş güvenliği uzamanı bulunmadığından,  çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştıran işverenlerin, tam gün çalıştırmak üzere A sınıfı  İş Güvenlik Uzmanı bulmakta zorlanacağı muhakkaktır.

          Yukarıda belirtilen mevcut durum muvacehesinde, iş sağlığı ve güvenliğinin denetlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması ile ilgili yetkinin, işyerinde zaten fiilen bu konularda görevli bulunan inşaat ve  elektrik mühendislerine verilmesi daha pratik ve uygulanabilirliği daha kolay olacaktır.

                                                                                                        22.01.2010

                                                                                                         Ahmet Ağar

                                                                                                  Sosyal Güvenlik Müşaviri

Büklüm Sok. No: 9/4 Kavaklıdere- ANKARA

Tel: 0312- 4199369-4199374   Fax : 0312- 4199371

e-posta: agarahmet@turmob.org.tr